بنای 150 ساله در بازار زنجان تبدیل به پارکینگ شد/اوج نوآوری های تزئینی دوره قاجار در سرای شامی زنجان

به گزارش موج رسا; بازار زنجان از دو قسمت بازار بالا و بازار پایین تشکیل می شود در قسمت پایین بازار علاوه بر داد و ستد، تولیدات محلی، از طریق دو باب کاروانسرا، محصولات روستاها و کسبه‌های اطراف زنجان نیز به فروش می‌رسد.

قسمت بالای بازار از مجموعه بازارهای قیصریه، بزازها، امامزاده و عبدالعلی بیگ تشکیل شده است.

این بازار که از نظر تولید و عرضه کالا و خدمات جنبی بسیار متنوع است و مهم‌ترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر محسوب می‌شود، به هشت راسته زرگرها، بزازها، کفاش‌ها، سراج‌ها، کلاه‌دوزها، صندوق‌سازها، رنگرزها، میوه فروش‌ها و جگرپزها تقسیم شده است.

در این مجموعه نیز پنج مسجد به نام‌های چهل ستون، آقا سید فتح الله، مسجد جامع، حجت الاسلام و ملا (ولیعصر) جای گرفته است.

کاروانسراهای بازار زنجان یا به عبارت دیگر سراهای آن از ارزشمند ترین عناصرتجاری و معماری این بازار به حساب می آیند.

سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه ها بوده اند و همگی دارای حیاط مرکزی هستند .نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آنها با راسته و نحوه حر کت در داخل آنهاست.

سرای شامی از جمله سرای یک حیاطی است که در آن بیشتر مغازه ها به کار رنگرزی مشغول هستند و عده ای دیگر از افراد به خرید و فروش فرش های دست دوم می پردازند.این سرا دارای معماری زیبا و دیدنی همچنین طاق های همشکل است.

کاربرد انواع طاق و قوس های هلالی، جناغی و ضربی آجر چینی هایی با طرح های مختلف هندسی و بکارگیری آجر و کاشی به سبک قدیمی، و کاشی کاری به رنگها و طرح های قاجاری درسطوح خارجی و داخلی بنا ها، طاق نماها، طاق و قوس ها و همچنین ستون نماهای گلدانی.

اوج این سبک های معماری و شیوه‌ها و نو آوریهای تزئینی در اجزا آن به وضوح دیده می شود.

سرای حاج شامی توسط یک ورودی اصلی که از راسته بازار نشأت می گیرد و یک ورودی فرعی که در ضلع جنوبی آن قرار دارد با بافت پیرامون در ارتباط است. بدنه بسیاری از بخش های بنا دچار تیرگی و دود گرفتگی شده است اما به طور کلی می توان گفت بنا از لحاظ وضعیت کارکردی سالم بوده است وتنها به لحاظ کالبدی فرسودگی هایی درآن مشاهده می شود که می توان گفت دچار فرسودگی نوع دوم است.

اما این روزها تخریب این بنا توسط مالک آن در رسانه ها دست به دست می گردد،"مهرداد عسگريان" معاون ميراث اداره كل ميراث فرهنگي زنجان در گفت و گو با خبرنگار موج رسا; ،اظهار داشت: مالك اين مجموعه با تخريب حداقل 5 باب حجره سعي در از بين بردن سرقفلي هاي موجود در اين سرا داشته و در حال حاضر سرا را به پاركينگ ماشين ها تبديل كرده است كه عبور و مرور خودرو و لرزش هاي ناشي از آن، براي بنا مخاطره آميز است.

وی ادامه داد: علي رغم تذكرهاي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان مبني بر ممنوعيت تخريب رواق آجري اين سرا ، وي اقدام به تخريب بخشي از رواق اين مجموعه کرده است.

این مسئول خاطرنشان کرد: در هشتم فرودين ماه سال جاري طي نامه اي به شماره 13/130/972 به مالك ابلاغ شد كه " رواق مذكور در حالت عادي و در صورت حذف عوامل مخل، ايستا و پايدار بوده ليكن در صورتي كه در معرض لرزش هاي ناخواسته و ممتد مانند عبور و مرور وسايط نقليه يا ضربه و برخورد غير معمول با پايه هاي آجري و ... قرار گيرد احتمال ريزش يا تخريب خواهد داشت.

معاون میراث فرهنگی زنجان ادامه داد: به مالک گفته شده بود که  در صورت بهره برداري ضروروي است كه در كوتاه مدت اقدام به ايمن سازي و رفع خطر احتمالي به صورت شمع گذاري نمايد و در فرصت مناسب نيز آثار واقع در پلاك فوق تعمير و مرمت اساسي شود.

عسگريان تاكيد كرد:اداره كل ميراث فرهنگي يك دستگاه نظارتي است و در عين اينكه در مرمت بناها و آثار تاريخي ثبتي مالك مي تواند از مشاركت 50 درصدي ميراث فرهنگي استفاده کند و اگر مالك استطاعت مالي تعمير نداشته باشد نيز شهرداري در صورت وجود خطر با ضوابطي اقدام به تعمير مي کند.

معاون ميراث اداره كل ميراث فرهنگي زنجان گفت: عليرغم تمامي اين نامه نگاري ها و تذكرات و ايستا و پايدار بودن رواق مذكور باز هم مالك اقدام به تخريب بخشي از اين رواق و حجره هاي پشت سر آن کرده است و طرح دعوي ميراث فرهنگي عليه مالك اين كاروانسرا صورت گرفته است.

اين مسئول خاطر نشان كرد: ساماندهي وضعيت چنين بناهايي به تنهايي از عهده ميراث خارج است و شهرداري و نيروي انتظامي نيز بايد در اين موارد همكاري کنند.

عسگريان با اشاره به ثبت مجموعه بازار زنجان در فهرست آثار ملي ، افزود: بازار زنجان به شماره 1440 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است و سراها و كاروانسراها نيز جزء مجموعه بازار زنجان بوده و در فهرست آثار ملي قرار دارند. از اينرو همه ضوابط بناهاي ثبتي براي آنها نيز صادق است.

سرای شامی زنجان 150 سال پیش و در سال 1345 هجری قمری مرمت شده است. //ن