جمعه سیاه آغاز فروپاشی رژیم پهلوی
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷، نه تنها در تقویم تاریخ ایران، بلکه در حافظه جمعی ملت ایران با رنگ خون و اندوهی عمیق حک شده است؛ روزی که به جمعه سیاه معروف شد و با سرکوب وحشیانه تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم در تهران، فصل تازه‌ای در روند انقلاب اسلامی گشود.
بیشتر بخوانید
این واقعه، نقطه عطفی بود که مسیر مبارزه را از اعتصاب و اعتراض به سمت رویارویی مستقیم با رژیم پهلوی سوق داد و پیامدهای جبران‌ناپذیری برای حکومت وقت به همراه داشت.
شعله‌های خشم فروزان
ماه‌های منتهی به ۱۷ شهریور، شاهد اوج‌گیری اعتراضات مردمی علیه حکومت محمدرضا پهلوی بود. نارضایتی‌های انباشته شده از سال‌ها فساد، تبعیض، سرکوب آزادی‌ها و وابستگی به قدرت‌های خارجی، دیگر قابل کتمان نبود.
اعتصابات کارگری، تظاهرات دانشجویی و سخنرانی‌های روحانیون مبارز، به ویژه امام خمینی (ره) که از تبعید، هدایت انقلاب را بر عهده داشت، جامعه را در آستانه تحولی بزرگ قرار داده بود.
حکومت که توان مهار امواج خروشان اعتراضات را از دست داده بود، در ۱۶ شهریور ۱۳۵۷، در ۱۲ شهر بزرگ کشور حکومت نظامی اعلام کرد. اما این اقدام نه تنها اراده مردم را سست نکرد، بلکه به توده‌های مردم جسارت بیشتری بخشید.
تراژدی میدان ژاله
صبح روز جمعه، ۱۷ شهریور، علیرغم اعلام حکومت نظامی، هزاران نفر از مردم تهران، با اتکا به قدرت ایمان و حقانیت خود، در میدان ژاله (میدان شهدا) و اطراف آن تجمع کردند. آنها با دستانی خالی، شعارهای آزادی‌خواهانه سر می‌دادند و خواهان برکناری رژیم دست‌نشانده و برقراری عدالت بودند.
اما پاسخی که دریافت کردند، نه منطق و نه انسانیت، بلکه گلوله‌های مسلسل و آتش توپخانه بود. نیروهای نظامی و امنیتی، با خشونت بی‌سابقه‌ای به سوی مردم بی‌دفاع آتش گشودند. تانک‌ها و نفربرهای نظامی، خیابان‌ها را به قتلگاه تبدیل کردند و صدای فریادهای استمداد و ناله مجروحان، در همهمه گلوله‌ها گم شد.
سکوت یا انکار؟
هرچند آمار دقیقی از تعداد جان‌باختگان واقعه ۱۷ شهریور هیچ‌گاه به صورت رسمی و شفاف اعلام نشد، اما شاهدان عینی و گزارش‌های غیررسمی از کشته شدن دست‌کم چند هزار نفر و زخمی شدن هزاران نفر دیگر خبر می‌دهند.
حکومت وقت، برای سرپوش گذاشتن بر ابعاد فاجعه، آمارهای بسیار پایینی را منتشر کرد و تلاش نمود تا حادثه را درگیری پراکنده یا اقدام اشرار جلوه دهد. اما تصویر واقعی جنایت، در اذهان مردم و وجدان تاریخ ثبت شد. بیمارستان‌ها مملو از مجروحان بود و گورهای دسته‌جمعی، گواهی بر ابعاد هولناک این فاجعه.
جزر و مد انقلاب و سقوط ناگزیر
جمعه سیاه، نقطه عطفی تعیین‌کننده در روند انقلاب بود. این واقعه، اعتماد باقی‌مانده مردم به حکومت را به کلی از بین برد و خشم فروخفته را به اقیانوسی خروشان تبدیل کرد. دیگر هیچ راهی برای بازگشت و سازش باقی نمانده بود. جامعه ایران در آستانه یک انقلاب تمام عیار قرار گرفت.
رادیکالیزه شدن جامعه
خشونت عریان رژیم، بسیاری از افراد میانه‌رو را نیز به صف انقلابیون پیوست. مبارزه مسلحانه و مقاومت در برابر حکومت، بیش از پیش مشروعیت یافت.
این واقعه، صلابت و قاطعیت امام خمینی (ره) را در هدایت انقلاب بیش از پیش به اثبات رساند و صفوف مردم را حول محور ایشان منسجم‌تر کرد.
جنایت ۱۷ شهریور، چهره منفور رژیم پهلوی را در مجامع بین‌المللی آشکار ساخت و حمایت‌های پنهان و آشکار از انقلاب را افزایش داد.
جمعه سیاه، ضربه مهلکی بر پیکره حکومت پهلوی وارد کرد و روند فروپاشی آن را سرعت بخشید. دیگر هیچ ابزار سرکوب و فشاری قادر به مهار اراده ملت نبود.
۱۷ شهریور درس عبرت تاریخ
۱۷ شهریور ۱۳۵۷، نه تنها یک روز خونین، بلکه روزی روشنگر در تاریخ مبارزات ملت ایران است. این روز، نماد مقاومت مردم در برابر استبداد، اراده پولادین آنها برای دستیابی به آزادی و عدالت، و هزینه‌های سنگینی است که برای این مقصود پرداخته‌اند. یاد و خاطره شهدای ۱۷ شهریور، تا ابد زنده خواهد ماند و چراغ راهی برای نسل‌های آینده در پیمودن مسیر عزت و استقلال خواهد بود. این واقعه، به دیکتاتورها در هر کجای جهان یادآوری می‌کند که ملت‌ها، هرچند دردمند، اما هرگز تسلیم ظلم نخواهند شد و خشم فروخورده آنها، روزی به طوفانی عظیم بدل خواهد گشت.
نویسنده: محمد کریمی، فعال رسانه.
انتهای خبر/