نداشتن حیا باعث سقوط عزت فردی می‌شود
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ حیا از اصولی‌ترین پایه‌های حراست از امنیت اجتماعی است. اسلام در راستای سالم‌سازی جامعه و رشد انسان‌ها توجه ویژه‌ای به موضوع حیا کرده است، چون حفظ کرامت و شخصیت انسان در گرو پاسداری از این فرهنگ است. فاصله گرفتن چنین موضوعی نه‌تنها باعث سقوط کرامت و عزت فردی می‌شود، بلکه ملت‌ها را از هستی ساقط می‌کند. خانواده‌هایی که به فرهنگ حیا پایبند هستند، با به وجود آوردن نسلی سالم و پاک، با هویت مشخص سبب افزایش رضایت افراد اصلی و موفقیت و سعادت می‌شوند.
بیشتر بخوانید
حیای، زن حریم و دورباشی است که زن خود به خود در روابطش با مردان برای خویش در نظر می‌گیرد. مونتسکیو می‌نویسد: «تمام ملل جهان بر این عقیده مشترک هستند که زنان باید حجب و حیا داشته باشند.» پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه وآله‌و‌سلم می فرماید: «حیا ده بخش است، ۹ بخش آن در زنان و یک بخش آن در مردان است.»
مرد، پاسدار حرمت و کرامت زن است و زمینه‌ساز این پاسداری و حراست از نوامیس، ویژگی‌ها و مسئولیت‌هایی است که خداوند در مردان قرار داده است. هرچه مرد بر کمالات انسانی خود بیفزاید، بر معرفت و غیرت او نیز افزوده می‌شود و با توجه به اهمیت موضوع خبرنگار موج‌رسا گفتگویی را با کارشناسان ترتیب داده است:
ترویج حیا در جامعه نیازمند تلاش‌های فرهنگی است
حجت‌الاسلام موسی آقایاری، استاد حوزه و پژوهشگر در این‌باره به خبرنگار موج‌رسا گفت: حیا به معنای نوعی خودکنترلی و مراقبت از رفتار است که فرد را از انجام اعمال ناپسند بازمی‌دارد. این ویژگی باعث می‌شود که فرد در مقابل رفتارهای ناهنجار مقاوم باشد و رفتارهای خود را با ارزش‌های اخلاقی و دینی هماهنگ کند.
وی با بیان اینکه حیا در هر جامعه‌ای به‌عنوان یکی از اصول بنیادی اخلاقی تلقی می‌شود، افزود: این ویژگی می‌تواند به حفظ کرامت انسانی و تقویت پیوندهای اجتماعی کمک کند.
استاد حوزه و پژوهشگر با اشاره به آیه‌ای از قرآن برای اهمیت حیا تصریح کرد: در آیه ۳۱ سوره نور خداوند به مؤمنات دستور می‌دهد که حجاب داشته باشند و از نمایش زینت‌های خود پرهیز کنند، مگر آن‌چه که به طور طبیعی آشکار است. این دستور، به نوعی تأکید بر حیا و حفظ حریم شخصی و اجتماعی است و نشان‌دهنده اهمیت حیا در رفتار فردی و اجتماعی مسلمانان است.
وی به نحوه ترویج حیا در جامعه اشاره و خاطرنشان کرد: ترویج حیا در جامعه نیازمند تلاش‌های فرهنگی، آموزشی و تربیتی است. رسانه‌ها، خانواده‌ها و نهادهای آموزشی می‌توانند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند.
آقایاری متذکر شد: آموزش مفاهیم اخلاقی و دینی، ارائه الگوهای مناسب و همچنین تأکید بر ارزش‌های اسلامی و ملی، از جمله راهکارهای مؤثر برای ترویج فرهنگ حیا در جامعه به‌ویژه در بین جوانان است. مثلاً یکی از راه‌های ترویج حیاء در جامعه، تولید و پخش برنامه‌های تلویزیونی یا محتوای دیجیتالی است که بر ارزش‌های اخلاقی و دینی تأکید دارند. به عنوان مثال، یک برنامه تلویزیونی می‌تواند داستان‌هایی از زندگی شخصیت‌های برجسته دینی و ملی را به تصویر بکشد که در موقعیت‌های مختلف، با حیا و متانت رفتار کرده‌اند.
وی عنوان کرد: این برنامه‌ها می‌توانند صحنه‌هایی از زندگی یک جوان را نشان دهند که در مواجهه با فشارهای اجتماعی، مانند دعوت به انجام رفتارهای ناپسند یا همراهی با دوستانی که ارزش‌های اخلاقی را رعایت نمی‌کنند، تصمیم می‌گیرد به اصول اخلاقی پایبند بماند. چنین محتوایی می‌تواند الهام‌بخش جوانان باشد و به آن‌ها نشان دهد که حیا نه‌تنها یک ویژگی مثبت است، بلکه می‌تواند در مواجهه با چالش‌های زندگی به آن‌ها کمک کند.
این استاد حوزه و پژوهشگر به تأثیرات حیا بر رشد فردی اشاره کرد و گفت: حیا به فرد کمک می‌کند تا در زندگی شخصی خود به اعتماد به نفس و خودکنترلی بیش‌تری دست پیدا کند. فردی که دارای حیا است، به دلیل خودآگاهی و مراقبتی که از رفتار خود دارد، کمتر دچار مشکلات اخلاقی و اجتماعی می‌شود و می‌تواند به عنوان یک عضو سازنده و مؤثر در جامعه فعالیت کند. این ویژگی باعث رشد شخصیت و بهبود روابط اجتماعی فرد نیز می‌شود.
وی با بیان اینکه حیا به عظمت‌بخشی در زندگی انسان‌ها منجر می‌شود، افزود: حیا یک فضیلت بزرگ است که باعث می‌شود فرد در مسیر رشد اخلاقی و معنوی قرار گیرد. عظمت‌بخشی به حیا به معنای قدرتمند کردن این فضیلت در زندگی است. وقتی حیا در زندگی فردی و اجتماعی رشد کند، منجر به ایجاد جامعه‌ای سالم‌تر و افراد با شخصیت و منش بزرگ‌تر می‌شود که در برابر ناملایمات و انحرافات اجتماعی ایستادگی می‌کنند.
آقایاری با تأکید براینکه در قرآن کریم، حیا به اشکال و انواع مختلفی مورد اشاره قرار گرفته است که عبارتند از: حیا از خداوند، حیا از مردم، حیا از خود و حیا از ارتکاب به گناه.
وی با اشاره به حیا از خداوند، گفت: این نوع حیا به معنای ترس و احترام عمیق از خداوند است که موجب می‌شود فرد از انجام اعمال ناپسند خودداری کند. در آیه ۵۷ سوره زمر، به تأثیر ترس از عذاب الهی اشاره دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه حیا از مردم به معنای حفظ احترام و ملاحظه دیگران است، گفت: این حیا می‌تواند به جلوگیری از انجام رفتارهای ناپسند و نامناسب منجر شود. در آیه ۱۶ سوره احزاب، در مورد حجاب و رعایت ادب اجتماعی برای زنان اشاره شده است: «وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ». این امر به منظور حفظ حرمت و احترام در تعاملات اجتماعی است.
وی بیان داشت: حیا از خود، به معنای خودداری از انجام رفتارهایی است که انسان به آن‌ها افتخار نمی‌کند و باعث شرمساری او می‌شود. قرآن به نوعی این حس را در آیه ۳۶ سوره یس به نمایش می‌گذارد، که از رنج و عذاب بر کسانی که از اخلاق و وجدان خود دور شده‌اند، یاد می‌کند.
آقایاری حیا از ارتکاب به گناه را به معنای احساس شرم و پشیمانی از ارتکاب به گناه معرفی کرد و افزود: در آیه ۸ سوره قلم، به اخلاق عظیم پیامبر (ص) اشاره شده که شامل حیا در مقابل اعمال ناپسند نیز می‌شود.
وی تأکید کرد: قطعاً توجه به این انواع حیا به تقویت اخلاق و رفتار نیکو در فرد و جامعه کمک کرده و به ارتقاء ارزش‌های انسانی و دینی منجر می‌شود.
افراد بی‌تقوا از حضور خدا در زندگی‌شان غافلند
سیده رقیه موسوی، استاد دانشگاه در این‌باره به خبرنگار موج‌رسا گفت: یکی از شاخص‌های تربیت انسان بر اساس حیا، تقویت کرامت و عزت نفس انسانی است، زیرا انسانی که در جامعه با سربلندی زندگی و با روح بزرگواری و عزت نفس رشد كند، پس از بلوغ، ديگر قيّم نمی‌خواهد، بلكه خود می‌تواند قيّم ديگران شود.
وی تأکید کرد: حيا در برابر «وقاحت»، از حيات گرفته شده است، به معنا كه بر اثر شرم و انفعال و احساس قبح ممكن است، تغييری در حيات پديد بیاید و مقداری از آن بكاهد، چنان‌كه گفته می‌شود: فلان كس از «حيا» مرد، هلاک شد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه حيا موجب می‌شود كه انسان به خاطر ترس از آلوده شدن به گناه، خود را از آلودگی به گناه دور بدارد، افزود: هرگونه كم‌رویی يا ضعف نفس را نمی‌توان حيا ناميد.
وی با تأکید براینکه اگر كسی بر اساس هوس و به ميل شهوت خويش عمل كند، هر چند به حسب ظاهر آزاد باشد، از برده ذليل‌تر و فرومايه‌تر است، تصریح کرد: چراکه آن برده ممكن است بر اثر تقوا به كرامت برسد، ولی آن كه برده شهوت است، با عمل به هوس به فرومايگی تن می‌دهد.
موسوی خاطرنشان کرد: هر عملی از نظر وجودی به عامل و فاعل خود اختصاص دارد و هرگز از آن جدا نيست. پس اگر عملی نیک باشد، مايه كرامت انسان نيكوكار و اگر عملی بد باشد، پايه عذاب انسان تبهكار است.
وی حيا را یکی از بهترين، ارزنده‌ترين و مؤثرترين خُلق و خوهای انسان برشمرد و تأکید کرد: حیا مانع از اين می‌شود كه انسان به كارهای زشت مبتلا شود و در روايت نيز آمده است: «كسی كه حيا ندارد ايمان ندارد».
این استاد دانشگاه عنوان کرد: مرتبه حيا و ارزش آن بستگی به اين دارد كه اولاً، آن كار زشتی كه انسان از آن خجالت می‌كشد تا چه حد زشت است، ثانياً، انسان چه اندازه به زشتی آن توجه دارد، ثالثاً، در مقابل چه كسی اين كار زشت را انجام می‌دهد، يعنی آن شخصی كه اين كار زشت را مشاهده می‌كند تا چه اندازه در نزد انسان از اهميت و اعتبار برخوردار است.
وی با بیان اینکه كسانی كه ايمانشان ضعيف است و از حضور خدای متعال در همه شئون زندگی خود غافلند، از خدا خجالت نمی‌كشند، افزود: شرط خجالت كشيدن اين است كه انسان بداند كسی كار زشت او را ديده است. لذا صرف اين‌كه انسان بداند خدا در همه جا حاضر است، اما آن‌گونه كه بايد و شايد به حضور خدا توجه نداشته باشد، باعث نمی‌شود كه اگر مرتكب گناهی شود، از خدا خجالت بكشد. انسان هر قدر بيش‌تر به حضور خدا توجه داشته باشد و نيز عظمت خدا را بهتر درک كند، با انجام دادن كارهای زشتی كه او نمی‌پسندد، بيش‌تر خجالت می‌كشد.
موسوی با اشاره به اینکه انسان معمولاً برای كسانی كه از مقام بالا و يا موقعيت اجتماعی ممتازی برخوردارند، ارزش بيش‌تری قائل است، گفت: اگر در حضور آن‌ها مرتكب رفتار زشتی شود، بيش‌تر خجالت می‌كشد. اما در مقابل كودكان و كسانی كه موقعيت اجتماعی بالایی ندارند و يا دوستانی كه انسان با آن‌ها خودمانی شده است، اين حالت كم‌تر وجود دارد. گاهی هم انسان حتی از اين‌كه كودکی از كار زشت او مطلع شود خجالت می‌كشد، اما از اين‌كه خدا آن را ديده است خجالت نمی‌كشد! اين بدان جهت است كه ما عظمت خدا را درک نكرده‌ایم.
موسوی تأکید کرد: اگر اوصاف برجستهای مانند حیا برای انسان ثابت است به پاس «كرامت» اوست و اگر تكريمی برای وی تثبيت می‌شود به لحاظ «خلافت الهی» اوست و ويژگی خليفه در اين است كه همه شئون علمی و عملی او مسبوق به حكم خدا و رضای الهی باشد.
وی گفت: انسان بدون جنبه خلافت وی از خدا كرامتی ندارد و بدون داشتن كرامت، دليلی بر لزومِ محور قرار گرفتن او نيست، بلكه با در نظر گرفتن خلافت الهی از كرامت برخوردار است و صلاحيت محور بودن دارد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه ميزان فضيلت و كرامت انسان، به دادهها و نعمت‌‌هایی كه در حق او ارزانی شده نيست، بیان داشت: همه نعمتهای معنوی، صرفاً برای امتحان و سنجيدن ميزان شُكر است و به هيچ‌وجه نمی‌تواند مايه فخر و معيار برتری باشد، چنان‌كه نداری‌ها نيز دليل بر تنزّلِ مقام و عقبماندگی نيست، بلكه صرفاً برای آن است كه ميزان استقامت و پايداری انسان سنجيده شود. همه نعمتهای دنيا ضمن آنکه ممكن است نشان تكريم الهی باشد، محور اصلی آن‌ها آزمون خداست و فقط نعمتهای بهشت جنبه تكريمِ محض دارد.
وی متذکر شد: معيار كرامت و بزرگواری، تقوا و فضائل اخلاقی است، نه مال و زرق و برق دنيا، اين رفتار مايه تقويت روح بزرگواری و سرمايه كرامت است.
موسوی با توضیح اینکه تقوا محور كرامت انسانی و تنها توشه راه پرگردنه آخرت است، ادامه داد: تقوا مانند سپر در برابر مصائب انسان را حفظ می‌كند، پس ملكه تقوا محور همه امور است و ساير ملكات نفسانی از جهت نزديكی به تقوا مورد تشويق قرار می‌گيرد.
وی عنوان کرد: هر كس از هر طبقه و نژادی، مسئول نَفس و عمل خويش است، نه خود می‌تواند به جای كسی بنشيند و نه ديگری می‌تواند به جای او قرار گيرد. اين نكته صرف‌نظر از اين‌كه نشان عدل مطلق الهی است و اين‌كه ذرّهای ظلم و بی‌عدالتی و جابهجایی حقوقِ اشخاص، در حريم كبريایی او راه ندارد، دلالت بر شخصيت و كرامت انسانی نيز دارد، شخصيت و كرامتی كه پيوسته می‌تواند عامل بيداری انسان باشد و ضميری آگاه به او ببخشد و از اساسی‌ترين اصول تربيت انسانی به حساب می‌آيد.
دشمن با ابزار رسانه سعی در حذف حیاء دارد
محمدرضا نجفلی، استاد دانشگاه در این‌باره به خبرنگار موج‌رسا گفت: یکی از دشمنان یهودی قسم خورده ایران اسلامی که مالک دومین کمپانی رسانه‌ای بزرگ جهان مالک ۶۰ شبکه ماهواره‌ای است، می‌گوید برای نابودی ایران باید در خصوص کلمه مقدسی به نام خانواده هزینه کرد و من قصد دارم تا موضوع مادر را در دستور کار خود قرار دهم و در ایران مادر خانواده همه چیز را مدیریت می‌کند و اگر مادر را به لجن بکشیم تمام این جامعه به لجن کشیده خواهد شد. این صحبت نشان‌دهنده اهمیت خانواده بخصوص در ایران است.
وی با اشاره به اینکه سه نوع استعمار وجود دارد، افزود: استعمار قدیم که حمله به کشورهای هدف و اشغال نظامی کشورها بود، استعمار جدید که گماردن حاکمان مستبد و دیکتاتور و سرسپرده جهت عقد قراردادهای استعماری و استعمار فرانو که راه‌اندازی و مدیریت نامحسوس فناوری و رسانه‌های نوین ارتباطی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه فضای مجازی محیطی است که در آن برقراری ارتباطات، رؤیت و انتقال اطلاعات در ساختارها و قالب‌هایی به عنوان خدمات به انسان‌ها، طراحی و کنترل می‌شود، تأکید کرد: کلیه خدمات، ابزارهای سخت و نرم، محتواها، ارتباطات، قالب‌های دنیای اطلاعات و ارتباطات شامل فضای مجازی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه خانواده، رکن اساسی هر جامعه و نقطه آغازین زندگی اجتماعی انسان‌ها و نخستین کانون تمدن و آرامش بشری است، متذکر شد: حیا از صفات نیک و فضایل اخلاقی به معنای شرم کردن از ارتکاب زشتی‌ها و حالتی نفسانی است که موجب متانت و وقار و خودداری از انجام رفتار ناپسند می‌شود. در روایات شیعه، حیا کلید خوبی‌ها، سبب پاکدامنی و مانع کارهای زشت قلمداد شده است.
نجفلی تأکید کرد: در طول تاریخ دشمنانی از انس و جن بوده‌اند که درصدد دور کردن انسان از اصل خویش یعنی قرب خدا بوده و همواره از ابزارهای مختلفی برای رسیدن به این مقصد استفاه کرده‌اند. یکی از آن روش‌ها استعمار فرانو است که با استراتژی ترویج فرهنگ غربی، تسلط بر ارتباطات و اطلاعات از طریق بازوان قدرتمند حاکمیت رسانه و فضای مجازی آن را پی گرفته‌اند.
وی به نتایج استعمار فرانو در خانواده‌ها اشاره کرد و تصریح کرد: این موضوع با ایجاد شکاف نسل در خانواده‌ها، سبب از بین رفتن گفتمان مشترک خواهد شد به این معنا که اعضای خانواده ساعت‌ها در کنار هم هستند در حالی که فهم مشترکی از یکدیگر نداشته و همدیگر را درک نمی‌کنند لذا باعث به وجود آمدن اختلافات گسترده می‌شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه استعمار فرانو باعث انزوای فردی و اجتماعی می‌شود، بیان کرد: نتایج پژوهش‌ها نشان داده استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی و همچنین انزوا و فردگرایی ارتباط مستقیم دارد.
وی خاطرنشان کرد: همه چیزدانی مجازی زمانی رخ می‌دهد که کاربر در معرض پیام‌های متعدد و متنوع رسانه‌ای قرار گرفته و بدون عمق یافتن در مقولات منتشر شده در سطح باقی مانده و احساس کاذب اطلاع از همه چیز در او ایجاد می‌شود.در پی این احساس بی‌نیازی به مطالعه و یادگیری و حس کاذب دانستن در فرد ایجاد می‌شود. این مقوله از تهدیدهای جدی حضور و دریافت مدیریت نشده پیام‌های مجازی است.
نجفلی با توضیح اینکه بیگانگی با هویت وارونه‌نمایی ارزش‌ها و بیگانه شدن نسل جدید با هویت‌های اسلامی ایرانی اولین گام در این مرحله است، ادامه داد: در این مرحله ارزش‌های جامعه در ظاهری متفاوت به مخاطب عرضه شده و سعی می‌شود در این شکل جدید با ابزارهای رسانه‌ای و تبلیغاتی سیاه‌نمایی وجه غالب این فضا باشد.
وی به اثرات مخرب فضای مجازی بر حیا و دین خانواده‌ها اثرگذار است اشاره و عنوان کرد: باید در این شرایط بتوان این تهدیدات را به فرصت‌ها تبدیل کرد.
انتهای خبر/