هفت سندی که تاریخچه حسینیه اعظم زنجان را تایید می کند/چگونه حسینیه کوچک ۲۵۰ متری به ۱۶ هزار متر مربع رسید

عبدالله الماسی در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار موج رسا; اظهارداشت:کلمه حسینیه در کتب معتبری که در ایران به چاپ رسیده است مربوط به دوران صفوی است که در سال ۹۰۷ هجری قمری به حکومت رسیده اند.

وی می گوید: صفویان نخستین حکومتی بودند که مذهب رسمی ایران را برای اولین بار به شیعه اثنی اشعری تغییر دادند،آنها تاکید بسیاری برای زیارت قبور ائمه اطهار (ع) در عراق داشتند و به همین منظور به حاکمان بلاد بزرگ دستور داده بودند تا مکان هایی برای استراحت زواری که به قصد زیارت مرقد امام حسین (ع) و امام علی (ع ) به در کربلا و نجف رهسپار می شدند،احداث کنند. این موضوع برای نخستین بار در کتاب عالم آرای عباسی مربوط به دوره صفوی آورده شده است.

وی ادامه می دهد: این حسینیه ها در واقع در مسیر عبور زوار بود تا ضمن استراحت مراسم های عزاداری هم برگزار کنند.

این محقق زنجانی در خصوص پیشینیه حسینیه اعظم می گوید: حسینیه اعظم زنجان دارای هفت سند مکتوب است که قدمت آنها حداقل ۱۲۰ سال است.

الماسی ادامه می دهد: اتفاقات، جنگ ها و درگیری هایی در زمان نادرشاه در زنجان اتفاق افتاده است که در کتاب دار العرفان خمسه به عنوان قدیمی ترین سند حسینیه اعظم نشان می دهد مردم در این درگیری ها به محله حسینیه و تکیه آن پناه برده اند اما ساخت آن به دوره قبل از افشاریه که به احتمال قریب به یقین دوره صفویه باشد،مربوط می شود اما هنوز سندی در این زمینه پیدا نشده است.

 

*وقتی درب حسینیه اعظم زنجان بسته شد

وی اطلاعاتی از شیوه های عزاداری قبل از دوره رضاخان به دلیل نبود اطلاعات ارائه نمی دهد و می گوید: اطلاعاتی آنچنانی در این دوره در مورد حسینیه اعظم زنجان در دست نیست اما صحبت های شفاهی بزرگان و ریش سفیدان که ۲۵ تا ۳۰ سال پیش با آنها صحبت شده است،نشان می دهد در دوره رضاخان که عزاداری ها ممنون می شود، حسینیه اعظم زنجان هم بسته می شود،همچنین برخی از وسایل و عتیقه جات از جمله زنگ بزرگ و شمشیر موجود در این حسینیه که مرحوم داودی ذکر کرده اند، مفقود می شود.

این محقق ادامه می دهد: در دوره رضاخان نزدیک حسینیه تکیه نائب صدر بوده است که دسته عزاداری آن به طرف عمارت ذوالفقاری حرکت می کرد اما بعد از دوره رضاخان فضا بازتر و در مساجد برنامه های عزاداری برگزار می شود، حاج عبدالواحد ثقفی از ریش سفیدان حسینیه می گویند در سال های ۲۷ یا ۲۸ هجری قمری که دسته حسینیه حرکت می کرد تنها چهار راس گوسفند به این حسینیه اهدا می شد و در آن ایام حتی دیگی برای پخت آبگوشت در این حسینیه وجود نداشت اما در سال بعد مرحوم "حبیب الله خدا مرادی " به بازار رفت و از مردم پول جمع آوری کرد و این موضوع موجب شد تا کم کم از دهه ۳۰ فعالیت های این حسینیه بیشتر رونق گرفت.

وی می گوید: بعداز انقلاب اسلامی فعالیت های حسینیه اعظم زنجان گسترش یافته است و میزان نذورات نیز بیشتر می شود.

این محقق با اشاره به شیوه عزاداری حسینیه اعظم زنجان در گذشته،ادامه می دهد: در ابتدا حسینیه به عنوان تکیه دارای حیاطی بود که در ایام محرم مردم زیر چادر عزاداری می کردند.

الماسی می افزاید: از ۱۸ ذی الحجه چادر را شسته و در سکوی چادر پهن کرده و تعمیر می کردند، این چادر دارای سه عمو د با ارتفاع ۶ متری بوده که دو سه روز مانده به ایام محرم چادر را روی عمودها پهن می کردند. مرحوم حاج احمد آپرا-احمد شربت ساتان- قرآن بزرگ را روی بازوی خود می بست و از عمود ۶ متری بالا رفته و قرآن را بالای مرتفع ترین عمود می بست و طی ۱۳ روز عزاداری زیر لوای قران انجام می شد.

این محقق ادامه می دهد: با گشایش مالی ایجاد شده فضای این حسینیه که تنها تا دهه ۴۰ هجری قمری زیربنای آن ۲۰۰ متر مربع بود به ۱۶ هزار مترمربع افزایش یافته است.

 

*طبل زنی برای دعوت مردم برای حضور در عزاداری

الماسی در مورد اطلاع مردم از حرکت دسته عزاداری در هشتم محرم می گوید آنروزها رادیو و تلویزیون نبود و مرحوم" کربلایی پاشا عزت شوکتی" از خدام حسینیه روز دسته در بالای حسینیه طبل می زد و مردم را از حرکت دسته آگاه می کرد اینگونه بود که تکایای دیگر بدون دعوت رسمی به این دسته می پیوستند.

وی می گوید: در سال های دور دسته حسینیه اعظم بعداز عبور از خیابان ضیایی وارد بازار می شد و با حرکت دسته، تعطیلی بازار برای ایام عاشورا و تاسوعا آغاز می شد، حرکت این دسته تا امامزاده سید ابراهیم (ع) ادامه داشت و در مسیر احشام ذبح می شد و این روال تا اوایل دهه ۶۰ ادامه داشت.

این محقق خاطرنشان می کند: با افزایش تعداد عزاداران حسینی بازار از حرکت دسته حذف و از طریق خیابان فرودسی به سمت سبزه میدان و سپس امامزاده حرکت این دسته انجام می شود و در مسیر برگشت نیز خدام با نوحه خوانی تا جلوی درب حسینیه عزاداری می کنند.

وی با اشاره مداحی مرحومین حاج زین العابدین شهیدی، ابراهیم داودی، حمدالله ابطحی و شیخ علی ادیبی در گذشته در حسینیه اعظم زنجان می گوید: اما از اواخر دهه 30 مداحانی همچون "حاج اصغر گنج خانلو"، حاج غلامرضا عینی فرد،"حاج جواد رسولی"، حاج مرتضی حیدری، حاج قربانعلی امامی در این حسینیه نوحه خوانی می کردند اما برخی از مداحان از جمله علی عزیزپور و حاح اصغر صنایعی فقط در زمان حرکت دسته عزاداری نوحه خوانی می کردند.

امکانات امروز در آن زمان وجود نداشت و برای حرکت مداحان همزمان با دسته چهار پایه های 60 و 70 سانتی زیر پای مداح می گذاشتند و وقتی که مردم پاسخ مداح را می دادند، چندنفر چهار پایه را حرکت می دادند.

وی می گوید: از زمانی که رسانه ها برنامه های حسینیه اعظم را پوشش می دهند این مراسم در ایران و سایر کشورها مورد توجه آزادی خواهان قرار گرفته است.

 

*حسینیه اعظم زنجان دهمین میراث معنوی کشور 

وی حسینیه اعظم زنجان را دهمین میراث معنوی کشور اعلام می کند و می گوید: با وجود همه اطلاع رسانی های انجام شده هنوز هم لایه های زیرین این دسته عزاداری از جمله دومین قربانگاه بزرگ جهان اسلام بعد از منا و اولین قربانگاه شیعیان جهان به خوبی نمایش داده نشده است و این لایه های زیرین موجب شده تا مشتاقان بیشماری هر ساله خود را به مراسم هشتم محرم زنجانی ها برسانند.

وی با اشاره به وجود هفت سند در خصوص حسینیه اعظم زنجان ادامه می دهد: قدیمی ترین سند موجود که توسط محقق و پژوهشگر زنجانی حسن حسینعلی ارائه شده است، گزارش های کتاب "تاریخ دارالعرفان خمسه" مربوط به دوره افشاریه است که توسط میر اشرف بیگ و میر افضل بیگ جمع آوری شده است.

وی سند دیگر را تاریخ مندرج در علم کوچک حسینیه به تاریخ 1221 هجری قمری می داند و می گوید:سومین سند نیز مربوط به کتیبه ای در داخل ورودی حسینیه اعظم به تاریخ 1261 است که به احتمال قریب این تاریخ مربوط به دومین بازسازی حسینیه است.

این محقق چهارمین سند موجود را کتاب دارالسعاده زنجان بین سال های ۱۲۸۵ تا ۱۲۹۰مربوط به دوره مظفرالدین شاه می داند و می گوید: وقف نامه ای به تاریخ ۱۲۹۵ هجری قمری در دوره ناصرالدین شاه افشار است.

این محقق با اشاره به سفرنامه مهندس عبدالهی مربوط به سال ۱۳۱۷ در دوره مظفرالدین شاه می افزاید: فردی که مسیر سفر شاه را به فرانسه معماری می کرده است نام حسینیه و زینبیه را ذکر کرده است.

الماسی آخرین سند مربوطه را وقف نامه ای به تاریخ 1322 هجری قمری مربوط به دوران مظفر الدین شاه قاجار عنوان کرده و می گوید: این اسناد تاریخچه حسینیه اعظم زنجان را تشکیل می دهد.//ن