مهاجرت از روستا و چالش شهرنشینی زنجان
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ زندگی در روستاها همواره با صفا و صمیمیتی همراه بوده که در شلوغی و هیاهوی شهرها کم‌تر می‌توان یافت. مردم روستا در کنار هم همچون اعضای یک خانواده بزرگ زندگی می‌کنند.
بیشتر بخوانید
در کوچه‌پس‌کوچه‌های خاکی روستا هنوز هم می‌توان صدای خنده کودکان، گفتگوی گرم همسایگان و مهربانی بی‌ریای آدم‌ها را شنید. کمک کردن در کارهای کشاورزی، همراهی در مراسم‌های شادی و غم و ساده‌زیستی، بخشی از فرهنگ و سبک زندگی مردم روستا است.
با این حال در دهه‌های اخیر موج مهاجرت از روستاها به شهرها به دلایل مختلفی شدت گرفته است. یکی از اصلی‌ترین عوامل این مهاجرت، کمبود امکانات رفاهی و درمانی در روستاها است.
نبود شغل‌های متنوع، درآمد پایین کشاورزی و دامداری و دشواری‌های اقتصادی بسیاری از خانواده‌های روستایی را وادار کرده تا به شهرها کوچ کنند و در جست‌وجوی کار و زندگی بهتر باشند.
از سوی دیگر در شهرها امکاناتی مانند بیمارستان، دانشگاه، بازارهای بزرگ و فرصت‌های شغلی گسترده‌تر وجود دارد که جوانان روستایی را به خود جذب می‌کند. آن‌ها در شهر به دنبال پیشرفت، تحصیل و آینده‌ای بهتر می‌گردند؛ گرچه در این مسیر بسیاری از زیبایی‌ها و آرامش روستایی را از دست می‌دهند.
این مهاجرت اگرچه فرصت‌هایی برای مهاجران ایجاد می‌کند اما در بلندمدت آسیب‌هایی هم به دنبال دارد. تخلیه روستاها از جمعیت جوان، کاهش تولیدات کشاورزی، فراموشی آداب و رسوم سنتی و از بین رفتن صفا و صمیمت دیرینه از پیامدهای ناخواسته این روند است.
روستاهای زنجان قربانی مهاجرت اقتصادی
در این راستا احمد محمدی، مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری استان زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی «موج‌رسا» با بیان اینکه استان زنجان در طول سال‌های اخیر با پدیده‌ای به نام کاهش جمعیت روستایی روبه‌رو شده که این موضوع پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی متعددی را در پی داشته است، گفت: براساس آخرین آمارهای رسمی در استان زنجان یک هزار و ۱۸۵ روستا وجود دارد که جمعیت ساکن در این مناطق برابر با ۳۴۶ هزار و ۲۸۳ نفر است. این رقم معادل 32/74 درصد از کل جمعیت استان را تشکیل می‌دهد.
وی افزود: اگر این آمار را با سال‌های گذشته مقایسه کنیم، متوجه یک روند کاهشی آشکار می‌شویم. در بازه زمانی بین دو سرشماری رسمی کشور یعنی از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ جمعیت روستایی استان با کاهش ۲۵ هزار و ۷۶۶ نفر مواجه شده است.
مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری استان زنجان با اشاره به اینکه عوامل متعددی در بروز این وضعیت نقش داشته‌اند که هر کدام به نوبه خود قابل بررسی و تحلیل هستند، ابراز کرد: می‌توان به کمبود امکانات و زیرساخت‌های رفاهی، آموزشی، درمانی و اشتغال در روستاها اشاره کرد.
وی اضافه کرد: بسیاری از خانواده‌ها به امید یافتن فرصت‌های شغلی بهتر، امکانات آموزشی مناسب برای فرزندان و دسترسی به خدمات درمانی باکیفیت، ناگزیر به ترک محل زندگی خود و مهاجرت به شهرها شده‌اند. در کنار این عوامل تغییر سبک زندگی، گرایش نسل‌های جوان به زندگی شهری و مشکلات مربوط به خشکسالی و کمبود منابع آب نیز در این روند تاثیرگذار بوده است.
محمدی گریزی به جایگاه استانی در کشور زد و گفت: از منظر جایگاه استانی در مقایسه با سایر استان‌های کشور استان زنجان از نظر جمعیت کل در رتبه ۲۵ کشور قرار دارد، اما در بخش جمعیت روستایی در جایگاه بیستم ایستاده است. این فاصله نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از جمعیت استان همچنان در روستاها زندگی می‌کنند و به فعالیت‌های کشاورزی، دامداری و صنایع دستی مشغول‌اند.
وی اذعان کرد: با این حال استمرار روند فعلی کاهش جمعیت روستایی می‌تواند در سال‌های آینده تعادل جمعیتی استان را برهم بزند و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی خاص خود را به همراه داشته باشد.
مهاجرت زخم کهنه در دل جامعه
در این رابطه امیر امیری، جامعه‌شناس در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا» با بیان اینکه مهاجرت پدیده‌ایست که از دیرباز، هم‌زمان با پیدایش زندگی اجتماعی انسان‌ها وجود داشته و همواره در طول تاریخ تحت‌تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، شکل و ماهیت متفاوتی به خود گرفته است، گفت: امروزه نیز مهاجرت یکی از موضوعات مهم و پرچالش در جوامع مختلف به شمار می‌آید که پیامدهای متعددی در ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به همراه دارد.
وی افزود: مهاجرت معمولاً بر اثر کارکردهای نامناسب در اقتصاد ملی و یا شرایط نابسامان در برخی مناطق مانند شهرهای کوچک و روستاها رخ می‌دهد. زمانی که امکانات کافی برای تأمین معیشت، شغل، بهداشت و آموزش در محل زندگی افراد فراهم نباشد، ناگزیر گروهی از مردم برای یافتن شرایط بهتر راهی شهرهای بزرگ‌تر می‌شوند.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در این میان مشکلات اقتصادی به‌ویژه برای افرادی که در سن کار قرار دارند، یکی از مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده مهاجرت به شهرهاست، عنوان کرد: نبود فرصت‌های شغلی پایدار و درآمد کافی در مناطق روستایی و شهرهای کوچک باعث شده بسیاری از جوانان و نیروی کار فعال به امید داشتن آینده‌ای بهتر زادگاه خود را ترک کنند.
وی اضافه کرد: کنترل این روند گسترده مهاجرت به شهرها به‌دلیل ماهیت پیچیده و درهم‌تنیده مسائل اجتماعی و اقتصادی برای مسئولان و تصمیم‌گیران بسیار دشوار است. این مهاجرت‌ها معمولاً برای شهرهای مقصد نیز پیامدهایی به دنبال دارند.
امیری با اشاره به شهرهایی که جمعیت مهاجرپذیر دارند در بسیاری مواقع با مشکلاتی نظیر حاشیه‌نشینی، فقر شهری، افزایش بیکاری، کمبود خدمات شهری و آسیب‌های اجتماعی مواجه می‌شوند، افزود: علاوه بر این رشد بی‌رویه جمعیت در شهرها فشار مضاعفی بر منابع و زیرساخت‌های شهری وارد می‌کند و کیفیت زندگی شهروندان را کاهش می‌دهد.
وی ادامه داد: یکی از تلخ‌ترین پیامدهای این مهاجرت‌ها خالی شدن روستاها و مناطق بومی از سکنه است. در استان زنجان نیز بسیاری از روستاها در سال‌های اخیر بر اثر پدیده مهاجرت به شهرها به‌تدریج خالی از جمعیت شده‌اند و تنها تعداد اندکی از سالمندان در این مناطق باقی مانده‌اند.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در برخی مقاطع زمانی شاهد مهاجرت معکوس هم هستیم، تصریح کرد: گروهی از مردم به دلایل مختلف از شهرها به روستاها بازمی‌گردند. عواملی نظیر هزینه‌های سنگین زندگی شهری، شلوغی و آلودگی، بیکاری و حتی رونق برخی مشاغل بومی در روستاها می‌تواند باعث این نوع مهاجرت شود.
روستاهای زنجان در خطر خالی شدن
در این راستا حمید احمدی، رئیس امور فنی و مطالعات عمرانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان زنجان در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی «موج‌رسا»؛ اظهار داشت: طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در سال ۱۳۹۵ توسط مرکز آمار ایران انجام شده است، استان زنجان دارای یک هزار و ۱۷۵ آبادی شناسایی شده است.
وی با بیان اینکه از این تعداد ۱۴۰ مورد شامل مکان‌هایی همچون دانشگاه‌ها، شهرک‌های صنعتی، ایستگاه‌های راه‌آهن، شرکت‌ها و سایر تأسیسات مشابه هستند که در قالب مکان یا مزرعه تعریف می‌شوند و به‌عنوان سکونتگاه دائمی خانوار روستایی تلقی نمی‌شود، افزود: ۱۳۲ روستا در این استان به‌عنوان روستاهای خالی از سکنه ثبت شده‌اند که نشان‌دهنده روند نگران‌کننده مهاجرت از روستاها در سال‌های اخیر است.
رئیس امور فنی و مطالعات عمرانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان زنجان با تأکید بر اینکه بر این اساس می‌توان گفت حدود ۱۳ درصد از روستاهای استان زنجان در طول سال‌های گذشته به‌دلایل مختلفی خالی از سکنه شده‌اند، گفت: در حال حاضر تنها ۹۰۳ روستای دارای سکنه در این استان باقی مانده است.
وی با اشاره به اینکه این آمار حاکی از یک چالش جدی در حوزه توسعه روستایی و پایداری جمعیت در مناطق کم‌تر توسعه‌یافته است، اضافه کرد: عوامل متعددی در خالی شدن این روستاها نقش داشته‌اند. از مهم‌ترین دلایل می‌توان به تداوم خشکسالی در سال‌های اخیر اشاره کرد که تأثیر مستقیمی بر کشاورزی، دامداری و منابع معیشتی خانوارهای روستایی گذاشته است.
رئیس امور فنی و مطالعات عمرانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان زنجان عنوان کرد: علاوه بر آن صعب‌العبور بودن راه‌های دسترسی، کمبود خدمات زیربنایی مانند آب، برق، گاز و راه روستایی و فقدان خدمات روبنایی همچون آموزش، بهداشت و ارتباطات، از دیگر عوامل مؤثر بر این مهاجرت‌ها بوده‌اند.
هنوز هم روستاهایی در کشور وجود دارند که با همان سبک زندگی ساده و صمیمی خاطره‌ای خوش از زندگی جمعی و بی‌ریا را زنده نگه داشته‌اند. شاید بهتر باشد به جای رهاکردن روستاها با توسعه امکانات و فراهم‌کردن شرایط مناسب زندگی در روستا را دوباره رونق بخشیم؛ تا آن صفا و صمیمیت کهن همچنان در دل این سرزمین زنده بماند.
انتهای خبر/