خام فروشی بلای جان معادن زنجان

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ استان زنجان یکی از استان‌های معدن‌خیز کشور است که وجود چنین امر مهمی در اقتصاد، اشتغال، توسعه و سایر موارد تاثیر بسزایی دارد، به‌طور کلی می‌توان گفت با کاهش درآمدهای نفتی بهترین راه برای رونق اقتصاد و توسعه می‌تواند تولید و فروش مواد معدنی باشد و اگر این مواد تولید شده به شکل فرآوری صادر شود قطعاً ارزش‌افزوده و درآمد بیش‌تری دربر خواهد داشت.

بیشتر بخوانید

• حقوق دولتی معادن به استان بازنمی‌گردد

اما مشکل بزرگی که در این زمینه وجود دارد فروش و صادرات مواد تولید شده به شکل خام است که خام‌فروشی مواد معدنی تبعات متعددی دارد که از جمله آن می‌توان به کاهش فرصت‌های شغلی، کاهش ارز‌آوری و توسعه را نام برد.

در سال‌های اخیر خام‌فروشی مواد معدنی کاهش چشمگیری داشته است، چراکه خام‌فروشی به‌صرفه نبوده و مواد تولید شده با تغییر فرآیند به حالت شمش و یا سایر محصولات تبدیل و صادر می‌شود اما در زمینه برخی محصولات همچنان تکنولوژی، امکانات و زیرساخت‌های لازم برای تبدیل وجود ندارد و همچنان درصد بالایی از مواد معدنی نظیر سولفوره به شکل خام صادر می‌شوند که اگر همین مواد در قالب محصول تولید و عرضه شود تغییرات و پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه اقتصاد و توسعه در پی خواهد داشت.

تولید مقرون‌ به صرفه‌تر از صادرات 

منصور علمی‌فرد، مدیرعامل اتحادیه صادر‌کنندگان استان زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: طبیعتاً در کالاهایی که امکان تولید آن و فرآیند بالا‌ دست و پایین دست آن وجود دارد خام‌فروشی اتفاق نمی‌افتد.

وی با بیان اینکه در معادن سرب، روی و فولاد، زمانی که صنایع پایین دستی آن فعال است امکان صادرات مواد خام وجود ندارد و تولید مقرون به صرفه است، افزود: ارزانی انرژی و کارگر در ایران موجب می‌شود که چنین صادراتی انجام نشود اما در صورت انجام صادرات، مواد تبدیل به محصول شده و سپس صادر می‌شود.

مدیرعامل اتحادیه صادر‌کنندگان استان زنجان بیان کرد: در برخی موارد چنانچه مواد تولیدی به صورت خام فروخته می‌شود طبیعتاً در چنین شرایطی امکان تولید وجود ندارد، همانند صادرات کنسانتره روی به صورت سولفور، چراکه امکان بازیافت و تولید شمش و روی در ایران وجود ندارد.

وی تصریح کرد: طبیعتاً امکان خرید، مالکیت، تولید و در نتیجه انباشت محصول برای تولید‌کننده به امید ایجاد شرایط تولید وجود ندارد و مواد تولیدی باید صادر شده و یا در ایران جذب ‌مصرف شود.

علمی‌فرد با تاکید بر اینکه در شرایط کنونی صنایع فلزی در ایران و سنگ در زنجان به حدی رشد داشته که سنگ به صورت فله و سرب و روی و آهن به شکل خاک صادر نمی‌شود، اظهار کرد: مگر اینکه این تولیدات سولفوره باشد و در سایر تولیدات امکان صادرات مواد خام‌ وجود ندارد، چرا‌که صادرات به صرفه نیست.

وی خاطرنشان کرد: این مواد تولیدی به محصول تبدیل شده و اقلام که فرايند تولید در آن‌ها رخ داده با ارزش‌افزوده صادر می‌شوند.

نبود تکنولوژی تبدیل برخی مواد تولیدی 

مدیرعامل اتحادیه صادر‌کنندگان استان زنجان با بیان اینکه در زمینه سولفوره در کشور ایران به دلیل اینکه تکنولوژی تبدیل و تولید وجود ندارد به همین دلیل مواد اولیه تولید شده صادر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه طی سال‌های اواخر دهه ۹۰ انجمن سرب و روی، نیم‌نگاهی برای مصرف سرب و روی سولفوره بود، درصدد بودند تا تکنولوژی لازم را وارد کنند، یادآور شد: اما به دلیل سیاست‌های ارزی اقبالی برای این اتفاقات وجود نداشت.

علمی‌فرد ادامه داد: چراکه محدودیت‌های موجود فراوانی در زمینه ارائه تکنولوژی وجود دارد و طی چند سال اخیر مصرف سولفوره انجام نشد.

وی با تاکید بر اینکه بهترین اقدام برای اینکه سرمایه‌گذار و تولید‌کنندگان فعلی باید به نحوی حمایت شوند، عنوان کرد: بهتر است امکان مصرف انرژی برای آنان را فراهم و مسیر مالیات‌های ارزی را هموار کنند.

مدیرعامل اتحادیه صادر‌کنندگان استان زنجان ادامه داد: هزینه‌های ارزی در داخل کشور با ارز آزاد انجام شود و در زمان صادرات با ارزی ارزان‌تر شود طبیعتاً شرایط اشتغالی وجود نخواهد داشت و اقبالی برای ایجاد کارهای بالا‌دستی و پایین‌‌دستی وجود نخواهد داشت.

کاهش خام‌فروشی در سال‌های اخیر

آرمین سلسانی، رئیس خانه معادن استان زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: در سال‌های گذشته درصد مواد خامی که از استان صادر می‌شد بالا بود که بخشی صنایع کاشی و سرامیک را شامل می‌شد که این خام‌فروشی داخلی بوده و صادراتی در این زمینه نداشتیم.

وی با بیان اینکه در شرایط کنونی قرار بر این شد که با ورود بخش خصوصی کارخانه سرامیک و کاشی در استان ایجاد شود، افزود: با این کار بخشی از خام‌فروشی خاک‌های صنعتی نیز حذف خواهد شد‌.

رئیس خانه معادن استان زنجان با اشاره به اینکه در بخش صنایع آهن عمدتاً خام‌فروشی نداریم به این معنا که واحدها مواد تولیدی را به محصول کنسانتره تبدیل می‌کنند، سپس این محصول به واحدهای فولادسازی منتقل می‌شود.

وی ادامه داد: عملاً در این قسمت هم خام‌فروشی اتفاق نمی‌افتد، چراکه ما نمی‌توانیم کارخانه‌های فرآوری صنایع آهن را به دلیل نیاز به هزینه‌های کلان ایجاد کنیم.

 سلسانی با تاکید بر اینکه تا چند سال گذشته در بحث هماتیت خام‌فروشی زیادی در استان وجود داشت، عنوان کرد: هماتیت به چند بخش تشکیل می‌شود که یک بخش آن کم عیار بوده و به کارخانه‌های سیمان ارسال می‌شود.

وی افزود: بخش دیگر هماتیت با عیار بالاتر وجهه صادراتی دارد که این بخش در سال‌های گذشته به صورت کاملاً خام ارسال می‌شد.

رئیس خانه معادن استان زنجان با بیان اینکه در این بخش عملاً ضرر زیادی را متحمل می‌شدیم، ادامه داد: چراکه در محصولی که می‌توانستیم ارزش‌افزوده ایجاد کنیم به کشور‌های دیگر صادر می‌کردیم.

وی عنوان کرد: با تدابیری که سازمان صنعت معدن و تجارت استان انجام داد و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، اکنون ما می‌توانیم جلوی خام‌فروشی این محصول را بگیریم.

سلسانی با بیان اینکه خام‌فروشی چه تعریفی دارد در این زمینه امری مهم است، عنوان کرد: به‌طور مثال شاید بتوانیم کنسانتره ۶۰ درصد هماتیت مواد خام تعریف کنیم ولی مسئله این است که ما تکنولوژی استفاده و فرآوری محصولاتی چون هماتیت در صنعت فولاد در شرایط کنونی را نداریم.

وی یادآور شد: با توجه به اینکه ما قابلیت استفاده این مواد تولیدی را نداریم، نمی‌توانیم مفهوم خام‌فروشی را در آن به کار ببریم.

رئیس خانه معادن استان زنجان با تاکید بر اینکه در سال‌های اخیر در صنعت سیلیکس خام‌فروشی داشتیم، اظهار کرد: اکنون با کمک بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری انجام شده در استان زنجان در زمینه این محصول نیز خام‌فروشی نداریم و حتی باطله‌های صنعت سیلکس هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی با تاکید بر اینکه بخش عمده‌ای از محصولات معدنی تولیدی در استان زنجان به صورت فرآوری ارسال می‌شود، عنوان کرد: البته جا برای سرمایه‌گذاری بیش‌تر وجود دارد.

عدم تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در زنجان 

سلسانی خاطرنشان کرد: اما مشکلی که در استان زنجان وجود دارد بحث نهاد‌های منابع طبیعی و محیط زیست است که به دلیل ایجاد شرایط سخت سرمایه‌گذاران تمایلی به انجام سرمایه‌گذاری در استان ندارند در نتیجه سرمایه‌گذاران در استان‌های اطراف اقدام به این کار می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه قطعاً تا چند سال آینده مشکل ما ارزش صادرات است، گفت: ما اکنون معدن انگوران را داریم که جزو هشت استان‌ صادر‌کننده مواد صنعتی و معدنی هستیم.

رئیس خانه معادن استان زنجان با بیان اینکه مسئله دیگر این است که اگر روزی معدن انگوران به پایان برسد آیا ما جایگزینی داریم تا بتوانیم این ظرفیت صادراتی را پوشش دهیم، گفت: پس ما باید سرمایه‌گذاری در مواد معدنی را توسعه دهیم.

وی با اشاره به اینکه در استان زنجان تنوع مواد معدنی بسیار زیاد است، اظهار کرد: ما در زمینه مواد معدنی نزدیک به ۵۷ نوع مواد در استان داریم.

 سلسانی ادامه داد: شاخص بسیار مهم این است که بر اساس آن بتوانیم ظرفیت تولید مواد معدنی را گسترش دهیم و باید سعی کنیم سرمایه‌گذاران را جذب کرده و با ارائه تسهیلات و زیرساخت‌ها و حل مشکلات سرمایه‌گذاران را جذب کنیم.

 وی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر بخش عمده‌ای از مواد معدنی ما در استان مصرف می‌شود و کارخانه‌های خوبی در بخش فرآوری برخی محصولات ایجاد شده است، ادامه داد: همه این موضوعات نشان می‌دهد پتانسیل‌ها در استان به کار گرفته می‌شود.

ارائه تسهیلات مانع خام‌فروشی خواهد بود 

رضا خدایی‌فرد، رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: ما در زمینه عدم خام‌فروشی مواد معدنی در وضعیت خوبی قرار داریم و با توجه به کاهش خام‌فروشی جز در موارد معدود صادراتی وجود ندارد.

وی افزود: از مشکلاتی که در زمینه خام‌فروشی و صادرات مواد خام معدنی وجود دارد می‌توان به عدم وجود تکنولوژی، تجهیزات و ماشین‌آلات فرآوری اشاره کرد.

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان زنجان با بیان اینکه مشکلی در فروش خام مواد وجود دارد این است که سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در این زمینه انجام نشده است، عنوان کرد: در زمینه تولید نیازمند ارائه تسهیلات و موارد حمایتی جهت تشویق سرمایه‌گذاران است.

وی خاطرنشان کرد: از طرفی دیگر نیاز است سرمایه‌گذران خارجی نیز در این امر مشارکت داده شوند و در فرآوری و استخراج مواد معدنی موثر باشند.

خدایی‌فرد با تاکید بر اینکه تشویق و ترغیبی از طریق نهادهای دولتی وجود ندارد، اظهار کرد: اگر تسهیلات حمایتی ارائه شود تمایل سرمایه‌گذاران رو به افزایش خواهد بود.

وی یادآور شد: از طرفی آموزش بهره‌برداری نیز در فرآوری موثر است و اگر بهره‌بردارن در کنار تجهیزات، آموزش‌های لازم را دیده باشند مانع خام‌فروشی خواهد بود.

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان زنجان ادامه داد: در برخی موارد محصولاتی وارد می‌شود که در همان زمینه تولید داریم این واردات در زمینه عدم تولید و صادرات مواد خام موثر است.

وی با اشاره به اینکه به دلیل حساسیت‌های منابع طبیعی و محیط زیست مانع تولید و فرآوری برخی از مواد خام است، تصریح کرد: کمبود آب نیز به دلیل استفاده برخی صنایع برای فرآوری به‌عنوان مشکل بزرگ در این زمینه محسوب می‌شود.

استان زنجان یکی از استان‌های معدن‌خیز کشور است بیش از ۵۷ نوع مواد معدنی در معادن وجود دارد که این امر نقش مهمی در اقتصاد، اشتغال و توسعه دارد.

اما مشکل بزرگی که در این زمینه وجود دارد فروش و صادرات مواد تولید شده به شکل خام است که خام‌فروشی مواد معدنی تبعات متعددی از جمله کاهش فرصت‌های شغلی، کاهش ارز‌آوری و توسعه را نام برد، که با اتخاذ تدابیری توسط نهادهای دولتی و ارائه زیرساخت‌ها و تسهیلات برای تشویق سرمایه‌گذاران و احداث کارخانه‌ها جلوی خام‌فروشی مواد تولیدی گرفته شود.