تیغ تیز مشکلات بر گلوی چاقوسازان زنجان
به گزارش پایگاه خبری_تحلیلی «موج رسا» هنرهای دستی ارزشمند و تاریخی زنجان همانند چاقو، ملیله، ظرف مسی و چارق آوازه این استان را کشوری کرده‌اند.
بیشتر بخوانید
در این بین استان زنجان مهد هنر چاقوسازی است و شاید کمتر کسی باشد که نام چاقو زنجان را نشنیده باشد.
با اینکه چاقوسازی در زنجان پیشینه‌ای تاریخی دارد اما تاریخ دقیق و مشخص پیرامون زمان شروع این صنعت در استان مشخص نیست اما قدیمی‌ترین چاقوی به دست آمده از مجموعه مرد نمکی در معدن نمک چهرآباد متعلق به ۱۸ قرن پیش است.
این چاقو دارای دسته‌ای از شاخ بز و طول آن ۱۱ سانتیمتر است که با استفاده از ۲ میخ پرچ به تیغه‌ای متصل شده و طول تیغه ۵.۸ سانتیمتر بوده و تیغه نیز مقداری زنگ زده است. با این شرایط چاقوی مذکور را می‌توان به عنوان اولین و قدیمی‌ترین سند موثق به دست آمده در خصوص صنعت چاقوسازی زنجان نام برد.
با اینکه این هنر اصیل در دوران تاریخ چندین هزار ساله خود فراز و نشیب‌های متعددی را گذارنده و با چالش‌ها و مشکلات زیادی مواجه شده است اما همچنان در استان زنجان پابرجاست و فعالان خاص و البته مشتری‌های خاص‌تر خود را دارد.
اما در این روز‌ها این صنعت با چالش‌های بیشماری رو به رو شده که می‌تواند چاقوسازی را حتی به سمت و سوی حذف کامل این هنر اصیل ببرد.
در این راستا با حسین نوری یکی از استادکاران صنعت چاقو در زنجان مصاحبه‌ای ترتیب دادیم.
به کار چاقوسازی در کشور بها چندانی نمی‌دهند
حسین نوری، استاد کار چاقو در زنجان گفتگوی خود را اینگونه با خبرنگار موج‌رسا آغاز کرد: بنده ۴۰ سال سن دارم و از ۱۲ سالگی و با شاگردی کارم را آغاز کردم. ابتدا در کنار عمو و سپس در کنار دایی خود مشغول بودم و بعد از خدمت سربازی کاملا مستقل به این حرفه ادامه دادم.
وی با اذعان به اینکه خودم را استاد چاقوسازی نمی‌دانم اما هر نوع چاقویی را که سفارش بدهند توانایی ساخت انواع چاقو، شمشیر را دارم، گفت: اغلب سفارشاتی که می‌گیرم از طریق فضای مجازی و استان‌های دیگر است و کارهای بنده مشتری‌های خاص خود را دارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا تولید انبوه دارید یا خیر؟ افزود: کارهایی که بنده آماده می‌کنم کاملا سفارشی و از نوع خاصی است به همین دلیل اغلب کارها تکی سفارش گرفته و بعد از آماده‌سازی آن اقدام به ساخت چاقوی دیگر می‌نمایم.
وی علت داشتن مشتری‌های خاص خود را اینگونه توصیف کرد: عاشق کارم هستم و تا جایی که بتوانم در کارم خیانت نمی‌کنم و با دقت بالایی کارم را انجام می‌دهم، مشتری‌هایی که به بنده سفارش کار می‌دهند تاکنون به هیچ مشتری نه نگفته‌ام با این که اوایل یک کار را دو بار تکرار کردم اما درخواست مشتری را با آزمون و خطا اجابت کرده‌ام و کار حرفه‌ای خود را مدیون مشتری‌های خود می‌دانم چراکه زمانی یک کار لوکس را برای ساخت سفارش می‌دهند انگیزه و علاقه بیشتری برای کارم می‌یابم.
چاقوساز زنجانی با اشاره به اینکه با دو نفر چاقوساز دیگر در یک کارگاه مشغول به کار هستیم، گفت: البته هر چاقوساز کار مختص خود را انجام می‌دهد و تولید هیچ‌یک ارتباطی به هم ندارد.
عاشق چاقوسازی هستم
وی با تاکید بر اینکه عاشق کارم هستم و هر نوع تولیدی که داشته باشم کاملا با عشق می‌سازم، گفت: هر نوع سفارشی که دریافت می‌کنم با نهایت دقت و ظرافت ریزه‌کاری‌ها را انجام می‌دهم تا مشتری از کارم راضی باشد.
نوری در پاسخ با این سوال که آیا تمایل به ادامه کارتان توسط فرزندانتان در آینده هستید؟ گفت: چاقوسازی با اینکه پردرآمد است اما واقعا زحمت بسیار بالا و سختی فراوانی دارد. و اگر فرزندم بخواهد در این مسیر ادامه دهد باید زحمت فراوانی به لحاظ جسمی، روحی و مالی متحمل شود و هیچ وقت راضی به اشتغال فرزندم در این حرفه نیستم. شاید اجازه چاقوفروشی به فرزندم بدهم اما اجازه چاقوساز بودن نخواهم داد.
وی با اشاره به اینکه تولیدات ما هیچ زمان با قیمت واقعی به فروش نمی‌رسد، گفت: چاقوهایی که توسط استادکاران زنجان تولید می‌شود در خارج کشور به چندین برابر قیمت به فروش می‌رسد اما در ایران بهای چندانی به کارمان داده نمی‌شود.
وی در خصوص استقبال جوانان از چاقوسازی، اذعان کرد: افرادی که از بازار بی‌اطلاع هستند چاقوسازی را دوست دارند اما سختی‌های فراوانی پیش‌پای چاقوسازان زنجانی وجود دارد و مهمترین سختی فروش و بازاریابی است.
استاد نوری با بیان اینکه بازار با قیمت واقعی چاقو تولیدی را خرید نمی‌کند تصریح کرد: عده‌ای از جوانان از روی علاقه سراغ این شغل آمده‌اند اما پشیمان شده و از ادامه کار منصرف شده‌اند.
وی با بیان اینکه چاقوسازان از بازار راضی نیستند، گفت: برای اینکه بازار کشش داشته باشد همواره کارهای بی‌کیفیت درخواست می‌شود به عبارتی کاری که ۳۰۰ هزار تومان ارزش داشته باشد بازار طلب چاقوی ۱۰۰ هزار تومانی را می‌کند.
این چاقوساز زنجانی با اشاره به اینکه تعداد کمی از چاقوسازان زنجان توانسته‌اند تولید محصول خاص و مشتری خاص خود را داشته باشند تا حدودی توانسته‌اند چرخ اقتصاد را به نفع خود به چرخش درآوردند، ادامه داد: شناساندن کار خود در فضای مجازی کمک‌کننده به اقتصاد و فروش محصول چاقوسازان است.
تامین مواد اولیه و بازاریابی مهمترین مسئله پیش روی چاقوسازان
استاد نوری با اذعان به اینکه مهمترین مسئله پیش‌روی چاقوسازان مسئله فروش و بازاریابی است، گفت: چاقوسازان محصول تولیدی را اغلب به صورت چکی به فروش می‌رسانند اما متاسفانه باید خرید تمام مواد اولیه به صورت نقد انجام گیرد.
وی با اشاره به اینکه قیمت‌گذاری چاقو یکی دیگر از مشکلات پیش روی فعالان این عرصه است، گفت: چاقو قیمت واحدی ندارد.
این چاقوساز زنجانی با بیان اینکه تهیه متریال همانند دسته چاقو، تیغه چاقو از جمله مشکلات دیگر این رشته است، گفت: انواع اقسام چوب‌ها در بازار موجود است که چاقو را بسیار زیبا و بازار پسند می‌کند اما متاسفانه تهیه این چوب‌ها برای چاقوسازان بسیار سخت است، در حالی که افرادی که مواد برای تیغه تهیه می‌کنند می‌توانند از این چوب‌ها برای فروش آماده کند اما این امر محقق نمی‌شود.
وی با بیان اینکه البته تهیه این چوب‌ها خود هزینه بالایی را برای چاقو ساز در پی خواهد داشت، گفت: شاید دسته هر چاقو قریب به ۵۰ هزار تومان هزینه نیاز داشته باشد اما باز مشتری برای خریدار نیست.
وی با بیان اینکه یکی از مواد مورد نیاز برای تهیه دسته چاقو، استفاده از شاخ گوزن است گفت: متاسفانه شاخ گوزن بسیار گران شده و تنها در یک درصد کارها استفاده می‌شود و اگر شاخ گوزن در چاقو استفاده شود قیمت تا یک و نیم میلیون تومان خواهد رسید و این دیگر مشتری پسندی خود را از دست خواهد داد.
چاقوساز زنجانی یکی دیگر از عمده مشکلات این حرفه را مستاجر بودن اغلب استادکاران اعلام کرد و گفت: هزینه اجاره کارگاه‌ها بالا است و ماهانه باید هزینه‌ای برای اجاره کنار گذاشته شود.
وجود تجهیزات به‌روز و دستگاه‌های به‌روز خود عاملی در تولید گسترده و فروش بالای چاقو است
استاد نوری یکی از راه‌های گسترش و برندسازی رشته چاقوسازی را فعالیت در فضای مجازی اعلام کرد و گفت: تبلیغات سبب جذب مشتری شده و خود این مشتریان عامل دیگری برای معرفی تولیدات هستند.
وی اذعان کرد: وجود تجهیزات به‌روز، دستگاه‌ها به‌روز خود عاملی در تولید گسترده و فروش بالای محصول خواهد بود.
وی در پاسخ به این سوال که اگر شما جای مسئولان بودید چه اقدامی برای چاقوسازان انجام می‌دادید که تاکنون انجام نشده است؟ گفت: یکی از مشکلات کنونی ما به لحاظ ارسال از طریق پست است به عبارتی تا ۳۰ سانتیمتر ارسال انجام می‌شود اما تولیدات لوکس و ویترینی در ارسال محدودیت دارند و این مشکل را حل می‌کردم.
این چاقوساز زنجانی با بیان اینکه تامین کارگاه به نام خود چاقوسازان یکی موضوعاتی است که تلاش می‌کردم حتما این مسئله را رفع نمایم گفت: تامین مواد اولیه و فولاد اغلب از طریق ضایعاتی‌ها و کارگاه‌ها تهیه می‌شود اما فولاد‌های بسیار مرغوبی وجود دارند که می‌توانند در کیفیت چاقو زنجان مثمر باشند.
استاد نوری با بیان اینکه فروش به قیمت مناسب و تهیه بستری برای فروش چاقو نیز یکی از اقداماتی است که برای فعالان این صنف انجام می‌دادم، افزود: فروشنده سود لازم را می‌برد اما برای تولیدکننده سود آنچنانی حاصل نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه استانداردسازی محصول یکی از اقداماتی است که باید تاکنون انجام می‌گرفت، گفت: اگر تولیدات درجه‌بندی می‌شد، کارها شناسنامه‌دار شده، سازنده به سود لازم دست می‌یافت و خریدار نیز از کیفیت محصول تولیدی آگاه می‌شد.
نبود مواد اولیه درجه یک سنگ‌بزرگ پیش‌پای چاقوسازان
محمدرضا معجونی، مسئول توسعه خوشه چاقوی زنجان در گفتگو با موج‌رسا اظهار داشت: در سطح استان زنجان یک هزار و ۶۰۰ نفر مشغول چاقوسازی بوده و در ۴۴۰ کارگاه سنتی مشغول به فعالیت هستند با این وجود امسال تعداد کارگاه‌ها بیشتر شده است.
وی در خصوص اقدام شاخص انجام شده برای چاقوسازان استان گفت: راه‌اندازی مرکز عملیات حرارتی برای سختکاری در خوشه چاقو از جمله اقدامات است، این دستگاه در مرکز متالوژی دانشگاه آزاد قرار داشته، دستگاه‌ها خریداری و مستقر شده و سختکاری کاملا علمی انجام می‌شود.
مسئول توسعه خوشه چاقوی زنجان در خصوص مهمترین مسائل و مشکلات چاقوسازان زنجان، گفت: بازاریابی به عنوان مشکل حاد این حرفه مطرح نیست، چاقوسازان زنجان تولید محدودی دارند و بازار را محدود به زنجان می‌دانند در حالی که چاقو زنجان مختص استان نیست و می‌توانند در سراسر کشور محصول تولیدی خود را به فروش برساند.
وی با بیان اینکه اساسی‌ترین مشکل نبود مواد اولیه درجه یک چاقوسازی است، گفت: بیشتر موادی که چاقوسازان استفاده می‌کنند ضایعات است.
معجونی با بیان اینکه تولید به صورت سنتی برای این قشر آزار دهنده است، گفت: تولید چاقو هنوز صنعتی نشده و به سطح انبوه نرسیده است.
وی با اشاره به اینکه چاقوسازی پتانسیل بسیار بالایی برای وارد شدن به فاز صنعتی دارد، گفت: تنها ۴ درصد سهم تولید چاقو در بازار مختص، زنجان است.
مسئول توسعه خوشه چاقوی زنجان نبود سرمایه‌گذار برای تولید صنعتی چاقو را از مهمترین علت تولید سنتی این محصول اعلام کرد، افزود: عمده چاقوسازان توان مالی چندانی ندارند، از سویی دیگر قیمت موارد اولیه نیز مداوم در حال تغییر است.
وی با اشاره به اینکه نامه‌نگاری‌های لازم برای سایت چاقو در شهرک صنعتی نوآوران به اتمام رسیده است، گفت: مقرر است ۶۰ کارگاه در اختیار چاقوسازان قرار گیرد و این صنعتگران موظف خواهند بود در مدت ۲ سال کارگاه‌های چاقوسازی خود را تکمیل کنند.
ایجاد برند چاقوی زنجان با تولید صنعتی
معجونی در خصوص راه‌های گسترش و برندسازی صنعت چاقوسازی در استان زنجان گفت: چاقو زنجان به دلیل قدمتی که دارد شناخته شده است.
وی با بیان اینکه توسعه تکنولوژی باید رخ دهد تا زمینه‌های گسترش حرفه چاقوسازی فراهم شود، ادامه داد: روش‌های موجود باید کاملا از سنتی به صنعتی تغییر یابد و تکنولوژی ورود یابد تا تولیدات به سطح بالا برسد با این حال اگر با چنین شرایط سنتی ادامه دهیم این حرفه و صنعت را پنج سال دیگر از دست خواهیم داد.
مسئول توسعه خوشه چاقوی زنجان اذعان کرد: دو برند معروف در تهران در حال تولید صنعتی هستند اما با نام چاقو زنجان در بازار به فروش می‌رسند و تولید در این شرکت‌ها دو برابر استان زنجان بوده و محصولات تولیدی از کیفیت بالایی نیز برخوردارند.
وی در پاسخ به این سوال که چرا تاکنون استان زنجان وارد فاز صنعتی تولید چاقو نشده است؟ بیان کرد: نکته اول نبود سرمایه‌گذار و مسئله دوم عدم فرهنگ‌سازی و نبود متولی است.
معجونی با اشاره به اینکه حمایت‌های چندانی از چاقو به عنوان صنعت انجام نشده و نگاه فقط به عنوان سرمایه‌دستی بوده است، گفت: اگر این صنعت شکوفا شود باید نگاه صنعتی و تولید و برندسازی با نگاه دیگر انجام شود که خوشبختانه خوشه چاقو به این امر ورود کرده است.
معجونی با اشاره به اینکه برنامه‌هایی برای استفاده از تجربیات ترکیه و پاکستان در ساخت چاقو در سطح صنعتی وجود دارد، تصریح کرد: هر کشوری که شرایط بهتری داشته باشد از تجربیات همان کشور استفاده خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه نهایتا ۴ برند ثبت شده در استان زنجان وجود دارد، بیان کرد: برندسازی شرایط خاصی ندارد اما چاقوسازان به دلیل تولیدات پایین نیازی به برندسازی نمی‌بینند.
چاقوسازان روحیه کار تیمی ندارند
مسئول توسعه خوشه چاقوی زنجان با اشاره به اینکه با توجه به تورم و تحریم مواد اولیه خرد خرد خریداری شده و با قیمت بالا به دست تولیدکننده می‌رسد، خاطر‌نشان کرد: پیشنهاد ما این است که چاقوسازان تعاونی تشکیل دهند و مواد اولیه مورد نیاز را به مدت شش ماه خریداری کنند تا کمتر با تورم مواجه شوند اما متاسفانه به دلیل نبود همبستگی، رقابت این اقدام انجام نمی‌شود و تمام این موارد موثر بر شبکه‌سازی و اتفاقات مثبت هستند.
معجونی با بیان اینکه مرکز آموزش‌های تخصصی در خانه ملیله زنجان راه‌اندازی شده و هشت دوره تخصصی برای علاقه‌مندان برای چاقوسازی برگزار شده است، گفت: یک دستگاه بسته‌بندی نیز توسط خوسه خریداری شده و در مدت یک ماه آینده به استان خواهد رسید قابل استفاده چاقوسازان خواهد بود.
وی با بیان اینکه بحث استانداردسازی در بحث چاقو در حال انجام است، گفت: این استاندارد تشویقی، کیفیت کار چاقوساز را بالاتر خواهد برد.
مسئول توسعه خوشه چاقوی زنجان با بیان اینکه چون در زنجان برای چاقو برند خاصی نداریم، بنابراین صادرات نیز نداریم و اغلب خریدها به صورت چندانی است، افزود: از سویی دیگر چاقو، قمه، قداره، چاقوی جیبی سلاح سرد محسوب می‌شود و این باعث شده صادرات رسمی نداشته باشیم و بیشتر صادرات چاقو به صورت چمدانی و غیر رسمی و بعضا قاچاقی انجام شود.
با تمام این‌ها چاقوی زنجان با اینکه یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی استان است اما وجود برخی مشکلات همچون نبود مواد اولیه درجه یک و تامین آن، نبود بازار فروش مناسب، عدم توسعه صنعتی ناملایمی‌هایی را برای فعالان این عرصه وارد آورده و کم‌کم این هنر را به لبه تیز پرتگاه حذف تدریجی رسانده است.
گزارش از زهرا بیات
انتهای خبر/