طغیان زباله گردی در زنجان/ نان به نرخ پسماند

به گزارش موج رسا; عدم توجه مجموعه مدیریت شهری به مسئله پسماند و زباله موجب بروز و تشدید زباله گردی در زنجان شده است و با افزایش قیمت زباله‌های خشک تعداد افراد مشغول به این کار و کودکان و زنان کار این حرفه روزبه‌روز در زنجان بیشتر می‌شود.

داستان زباله گردهای زنجان تازه نیست، اما داستان تکثیرشان، رشد قارچ‌گونه و توزیع اعجاب‌انگیزشان در زنجان تازه است. بازار این کاروکاسبی زباله گردان به نظر سکه است چرا که اگر نبود معنای این رشد قارچ‌گونه زباله گردان در چیست؟ زنجان به دلیل سبقه تاریخی و فرهنگی خود مردمی با سبک زندگی سنتی دارد که این امر به نوبه خود منافع و مضراتی دارد که یکی از این مضرات عدم‌پذیرش مشاغل جدید از طرف مردم است و نمونه‌های شاهد آن کسب‌وکارهای اینترنتی است. باتوجه‌به این مسئله که مردم زنجان با سرعت بسیار پایینی با مشاغل جدید همراه می‌شوند، ولی چند مدتی است که یک شغل جدید در زنجان به‌سرعت، تعداد شاغلین خود را می‌افزاید و این شغل زباله گردی است.

زباله گردی یکی از مشاغل کاذب و عجیب امروز است که مدتی است در زنجان طرف‌داران خود را به‌شدت حمایت می‌کند. البته این نکته را نیز باید گفت که زباله دزدی یا زباله گردی به آن معنای واقعی خود در زنجان رخ نمی‌دهد و این افراد نان خود را صرفاً به زباله می‌زنند و می‌خورند. کار این قشر باتوجه‌به نوع کاری که در زنجان صورت می‌گیرد بسیار غیربهداشتی و مشمئزکننده است. زباله گردها توسط چرخ‌دستی، وانت، موتور، دوچرخه و حتی کولبری زباله به تفکیک طلای کثیف دست می‌زنند که گاها با پاره کردن کیسه‌های زباله باعث پخش شدن محتویات کیسه‌زباله در سطح خیابان یا پیاده‌رو می‌شوند.

رایگان بودن پسماند در کل کشور مسئله‌ای است که همه را بی‌تعارف برای دستیابی به این طلای کثیف وسوسه می‌کند. طلای کثیفی که سال‌ها می‌تواند منبع درآمد پایدار و ایجاد شغل در شهرها برای شهرداری‌ها باشد؛ ولی این مسئله مهم تقریباً در هیچ شهر کشور به‌صورت درست و سیستماتیک در مجموعه مدیریت شهری کشور مدنظر قرار نگرفته است. زباله یا پسماند در تمام جوامع طلای کثیف نام دارد و از آن برای تولید ثروت استفاده می‌شود اگرچه در ایران نیز پسماند را طلای کثیف می‌نامند ولی این مسئله از حد یک تعریف خشک‌وخالی تجاوز نکرده و با این نوع مدیریت مجموعه شهری کشور از حد تعریف تجاوز نخواهد کرد و این بدان معنی است که مجموعه مدیریت شهری کشور طلای کثیف بودن پسماند را به معنی واقعی کلمه قبول ندارد. متأسفانه نوع مدیریت شهری کشور به‌گونه‌ای است که پسماند در کل کشور یک دردسر برای شهرداری‌ها محسوب می‌شود نه یک منبع درآمد یا منبع تولید شغل و همین نوع برخورد با پسماند دلیلی است بر عدم سامان یافتن مسئله پسماند در کشور.

درحالی‌که شهرداری‌ها می‌توانند با مدیریت درست پسماند هم موجب اشتغال‌زایی برای افراد زیاد شوند و هم منبع درآمد خوبی را برای خود به هم بزنند اما ظاهراً شهرداری‌ها و حتی شورای شهر نه‌تنها به این مسئله توجه ندارند بلکه اصلاً در مخیله آن‌ها این امر نمی‌گنجد که پسماند می‌تواند منبع درآمد خوبی باشد البته این طبیعی است که کسی که هیچ چیزی از مدیریت شهری نمی‌داند و صرفاً به جهت داشتن دوست و آشنای زیاد در منصب مدیریت‌های شهری و شورای شهر نشسته است طبیعی است که نداند که پسماند به چه درد می‌خورد.

جدا از بحث بی‌توجهی شهرداری‌ها و متولیان امور شهری زنجان به امر پسماند دلایل مختلفی برای افزایش قارچ‌گونه زباله گردان در زنجان و حتی در کشور وجود دارد.

تفکیک از مبدأ4

دو دلیل عمده برای افزایش داوطلبان زباله گردی در زنجان علاوه بر رایگان بودن زباله و دسترسی آسان به آن در کل کشور وجود دارد: 1. افزایش قیمت پسماندهای خشک به دلیل نوسانات ارزی 2. مشارکت ضعیف مردم در تفکیک زباله به دلیل نبود فرهنگ بازیافت در جامعه. افزایش قیمت پسماند در چند مدت اخیر به‌قدری است که برخی از زباله گردان اذعان داشته‌اند قیمت زباله‌های خشک افزایش بسیار خوبی داشته است. افزایش قیمت پسماند به‌قدری بر جذب و تثبیت زباله گردان موفق بوده است که خود زباله گردان نیز این را می‌گویند. افزایش تعداد زباله گردان باعث می‌شود سطل زباله محله‌ها زیر سایه زباله گردها با قیافه‌های جدید و ترسناک باشد و در این میان کسانی که سود می‌برند زباله‌گردهای بی‌نام‌ونشان زنجانی و دلالان ضایعات شهری هستند.

اگرچه شهرداری به‌ظاهر در راستای فرهنگ‌سازی برای تفکیک زباله از مبدأ قدم برمی‌دارد ولی این حرکت‌ها اگر به جد پیگیری می‌شد و از حالت نمایشی و گزارشی برای مسئولان خارج و جنبه عملی به خود می‌گرفت شاید قدمی کوچک در راستای حل مشکل زباله گردی در زنجان برداشته می‌شد. یکی از عملکردهای شهرداری در سال‌های گذشته برای تشویق مردم به تفکیک زباله از مبدأ ایجاد کیوسک‌های تحویل زباله‌های خشک است که در عوض دریافت زباله‌های خشک مواد شوینده، لوازم‌التحریر و پول نقد پرداخت می‌کردن که دیگر این کیوسک‌ها هم در شهر به چشم نمی‌خورد. در مقابل کیوسک‌های شهرداری، خیریه‌های جمع‌آوری زباله‌های خشک که اقدام به جمع‌آوری زباله‌های خشک می‌کند؛ خریداران دیگری نیز وجود دارند که با چرخ‌دستی و یا وانت‌های شخصی در معابر اقدام به خرید زباله‌های خشک می‌نمایند و متأسفانه استقبال عامه مردم نیز از این افراد بیشتر از مراکز جمع‌آوری زباله‌های خشک شهرداری و خیریه‌ها است.

زباله گردها با سرعت بالا در سطح شهر اقدام به تفکیک زباله از مبدأ سطل زباله شهری را انجام می‌دهند و بار اصلی تفکیک زباله را در شهر به عهده دارند. قبلاً اگر شب‌ها قبل از مأموران شهرداری سراغ زباله‌ها می‌آمدند الان با خیال راحت بدون کوچک‌ترین مزاحمتی به کاروکاسبی خود در سطل زباله می‌رسند. به‌واسطه تمام ضعف‌های مجموعه مدیریت شهری شهرداری‌ها در سر سفره تفکیک زباله شریک هستند و رقابتی شبیه به جنگ دارند به‌طوری‌که هرکسی زرنگ‌تر و فرز تر است زباله‌ها برای اوست.

مشکلات زباله گردی برای زباله‌گردها

پاره کردن کیسه‌های زباله پخش کردن زباله‌ها در سطح شهر و کنار سطل‌های زباله شهری و آپارتمانی و... برخی از کارهایی است که بعضاً توسط زباله گردهای زنجانی اتفاق می‌افتد و این نوع عملکرد در سطح شهر مشکلاتی را در پی دارد؛ یکی از مشکلات و پیامدهای زباله گردی که متوجه تمامی مردم و زباله گردها است، تهدید جدی سلامت جامعه است که با نوع عملکرد زباله گردهای زنجان اتفاق می‌افتد، گسترش بیماری‌های خاص مانند وبا و حصبه و... در بین زباله گردها و در نهایت جامعه است. تصویرسازی زشت از شهر، تشکیل باند و مافیای خطرناک زباله دزدی، عدم شفافیت درآمدهای مربوط به زباله گردها، وقوع درگیری‌های خیابانی بر سر زباله، افزایش تعداد کودکان کار، افزایش تعداد زنان و دختران زباله گرد و... از مشکلات و مضرات عدم جلوگیری از گسترش این کار ناشایست در جامعه است.

با بروز پدیده زباله گردی در زنجان تعداد کودکان کار زباله گرد در زنجان نیز افزایش‌یافته است. عدم توجه به این مسئله می‌تواند باعث ایجاد برخی ناهنجاری‌های اجتماعی مانند گرایش تعداد بسیار بالای دانش‌آموزان به زباله گردی در محله‌های با درآمد کم را شاهد بود و یا کاهش و شکستن غرور کودکان کار و زباله گردان در مدارس و تبدیل آنان به زباله گرد دائم العمر.

متأسفانه هیچ‌چیز زباله گردها را از زباله دزدی منع نمی‌کند، نه سردی و نه گرمی هوا، نه تاریکی و نه روشنی روز، حتی دیده شده زباله گردها در مرکز شهر نیز اقدام به گنج یابی از درون سطل زباله می‌کنند. این افراد هرکجا و هرکس که باشند در ذهن مردم فقط یک زباله گرداند و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند. درحالی‌که شهرداری می‌تواند با مدیریت صحیح این نوع نگاه را از این افراد رفع گرداند.

محمد کریمی