آداب ورسوم شاهرودی ها در ماه رمضان/ از دوختن کیسه مراد تا مراد کشون

به گزارش موج رسا; 

رمضان در هرگوشه از ایران حال وهوایی ویژه دارد، و هرقوم و گروهی از دیرباز تا امروز با سنت های دیرینه خود به استقبال از این ماه می روند اگرچه برخی از این سنت ها در حال رنگ باختن هستند اما  از آنجا که این رسوم زمینه ساز همبستگی در جامعه اسلامی به ویژه در میان آحاد ملل مسلمان است، اهمیت فراوانی نیز دارد.

رمضان در استان سمنان هم  رنگ و بویی ویژه دارد و  در کنار رنگین‌ کمان غذاهای محلی در سفره‌های افطار و سحری، مجموعه ‌ای از مراسم و آئین‌های رمضانی هم  در طول این ماه عزیز و گران‌قدر، معنویت را به خانه‌های مردم کویرنشین دیار قومس هدیه می‌کند.

مردمی که دل‌هایشان به بزرگی دشت کویر و سادگی‌شان به بلندای کوه‌های سر به فلک کشیده البرز جنوبی است و سفره خان الهی‌شان در ماه رمضان رنگین‌تر از همیشه زیرا این مردم به‌خوبی می‌دانند که رمضان فرصتی برای خاطره بازی و دلدادگی با یار است.

استقبال از رمضان با حنابندان

حمید رضا حسنی رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان شاهرود در گفتگو با خبرنگار مرآت با اشاره به آئین سنتی مردم شهرستان شاهرود گفت: یکی از رسوم دیرینه  در منطقه مجن شهرستان شاهرود آئیین حنابندان است که زنان در آستانه ماه رمضان  و در  آخرین پنجشنبه ماه شعبان  زنان در قالب گروه های جند نفره در خانه ها جمع می شوند و با ذکر صلوات به نوعی خود را برای میهمانی الهی آراسته می کنند.

ختم قرآن دسته جمعی

رئیس اداره میراث فرهنگی شاهرود در ادامه اظهار کرد: از دیگر مراسمی که مردم شهرستان  شاهرود  در ماه رمضان برگزار می‌کنند ختم قرآن به‌صورت جلسات خانگی، مساجد و بقاع متبرکه است. بیشتر مردم استان در این ماه بیش از یک قرآن سر می‌گیرند و تلاوت‌هایشان را به اموات، پدرها و مادرها و رفتگان هدیه می‌دهند تا در قلوبشان تسکینی باشد.

دوختن کیسه مراد

حسنی در رابطه با رسم دوختن کیسه مراد نیز ابراز کرد: در باور برخی اهالی، نزول قرآن در این شب بوده و بر این اساس برخی تا پاسی از شب به احیاء و شب زنده داری در مساجد می پردازند، گفتنی است که در شاهرود برخی زنان در بین نماز ظهر و عصر با اندکی پارچه، نخ و سوزن کیسه ای کوچک دوخته و سکه ای را به نیت تبرک درون آن می نهند، شاهرودی ها آن را “کیسه مراد” نامیده و به جهت بر آورده شدن حاجت آن را تا سال دیگر نزد خود نگه می دارند.

شوخوانی رسمی در آستانه فراموشی

بنا به گفته حسنی، شوخوانی نیز از رسوم دیرینه در شهرستان شاهرود بوده که در حال حاضر با گسترش تکنولوژی و ارتباطات کمرنگ شده و تنها در برخی مناطق به صورت نمادین اجرا می شود.

وی در خصوص این رسم اذعان کرد: شو خوانی به این شکل است که یکی از سادات که سن و سال بیشتری دارد با همراهی چند نفر دیگر در کوچه‌ها راه افتاده و با خواندن اشعاری مردم را برای خوردن سحری بیدار می‌کند.

حسنی خاطر نشانکرد:  این رسم در کشورهایی مانند لبنان و سوریه و … نیز با همراهی طبل و دهل برگزار می‌شود که در استان سمنان به‌جز در بخش کلاته خیج کمتر این موضوع دیده‌ شده است.

وی با بیان اینکه اشعار و ابیات زیبایی در شوخوانی بهکار برده می شده است، افزود: شوخوان ها همراه با سنج و شیپور و دوهل در محل ها و بام ها با ابیات بسیار زیبایی مردم را از سحر شدن اگاه می کردند و از اشعار شو خوانی‌های قدیمی کمتر سندی در دسترس است و هرچه امروز وجود دارد سینه‌ به ‌سینه از پدران به پسران نقل‌ شده اما می‌توان به اشعاری مانند: «الله تویی، مرد تویی، دانایی؛ از مورچه‌ای که دم زند در ته چاه. از دم زدن مور آگاه تویی یا الله؛ یا رب تو گناهان مرا دونیمه کن در عرصات، نیمی به حسن ببخش، نیمی به حسین» اشاره کرد.

این پزوهشگر و مردم شناس شاهرودی در ادامه به ایین چلک زنی در شاهرود و به خصوص در بسطام  نیز اشاره کرد و گفت: چلک زنی نیز از ایین های دیگرمردم بوده که در گذشته که وسایل لرابتاطی بسیار ضعیف بوده است با صدای این ضرب مردم را بیدار می کردند.

در شب های قدر نیز جوشن کبیر را هماره با یک ظرف آب و یا اب زعفران را در مقابل خود قرار می دهند و پس از هزبار خواندن یکی از بند ها بران می دمند و پس زا ان به نیت شفای مریض  خود یا خانواده استفاده میکندد و اگر کسی گره ای به کار شاست یکگره ای می اندازند و تا گره از کارشن باز شود .

شفا گرفتن از بند بند جوشن کبیر

این پژوهشگر ومردم شناس شاهرودی در رابطه با اعمال مردم این خطه از دیار قومس در شب های قدر اذعان کرد: مردم شهرستان شاهرود در شب های قدر پس از صرف افطار در مسجد محل خود حضور یافته و با خواندن قرآن و دعاهای جوشن کبیر، مجیر، افتتاح و ذکر مصیبت به شب زنده داری مبادرت می ورزند.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان شاهرود خاطر نشانکرد: زنان و مردان در لیالی قدر هم زمان با خواندن هربند از دعای جوشن کبیر بر روی ظرفی از قند، نبات، نقل و یا خرما دمیده و خوردن آن را به نیت شفا و تبرک توصیه می کنند و گاهی اوقات زنان همزمان با تلاوت دعای جوشن کبیر ظرفی از آب حاوی زعفران را نزد خود نگه داشته و با خواندن هر بند از دعا بر آن می دمند تا به عنوان تبرک آن را با خود به خانه ببرند.

کله پاچه خوری یا مراد کشون در شب ۲۷ رمضان

وی در مورد رسم مراد کشون در شب ۲۷ رمضان اذعان کرد: در این شب هنگام خواندن دعای جوشن کبیر نخ بلندی را در دست گرفته و با خواندن هر بند از دعا یک گره به آن نخ می زنند تا اتمام هزار گره و بعد با جمع کردن این نخ‌ها طنابی درست می‌کنند و با آن ابتدا آدمک ابن ملجم را به دار می کشند و بعد آتش می زنندو غالبا در افطار کله و پاچه می خورند و مراسم به کله پاچه خورون نیز معروف شده است.

۲۱ رمضان کارکردن حرام است

به گفته وی در شب شهادت امام علی (ع) هم به صورت نمادین تابوت حضرت علی را حمل می کنند و لباس نو نمیدوزند و کا رکردن در این ورز را  حرام می دانند.

آیین عید فطر در شهرستان شاهرود

بنا به گفته این مردم شناس و پژوهشگر شاهرودی در آخرین روز از ماه مبارک رمضان، اهالی نقاط مختلف خود را برای فرا رسیدن عید رمضان آماده می کنند. برای این منظور غسل کرده، لباس تمیز یا نو پوشیده و به استقبال عید فطر می روند.

وی در نهایت ابراز کرد: اهالی هر محل در عید فطر به دیدن خانواده هایی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند و به اصطلاح نوعید دارند می شتابند؛ عیادت از بیماران و بردن هدیه برای نوعروسان از دیگر آداب این روز است.