جزئیات چالش‌های صنعت خودرو و تخلفات شرکت‌ها و نمایندگی‌ها در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس

به گزارش موج رسا;  اخیراً گزارش کمیسیون اصل 90 مجلس درباره مشکلات، آسیب ها و چالش های مرتبط با صنعت خودرو ( اعم از تولید و واردات ) و عملکرد وزارت صنعت و شرکت های خودروسازی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی قرائت شده است.

بخش اول این گزارش که به چالش های صنعت خودروسازی و خودروهای تولید داخل پرداخته است را در ادامه این مطلب می خوانید.  

1-کیفیت، ایمنی و آلایندگی خودروهای تولید داخل و خسارات ناشی از آن 

مقام معظم رهبری در بازدید از شرکت ایران خودرو در سال 1389 نقش اصلی توصیه‌های عالمانه خود را به تاکید بر افزایش کیفیت اختصاص دادند که متأسفانه این رهنمود در عمل، اجرایی نگردید. مجلس شورای اسلامی در راستای ارتقاء کیفیت تولید خودرو و کاهش مصرف سوخت در مورخ بیست و ششم اردیبهشت ماه 89 "قانون ارتقاء کیفیت تولید خودرو و سایر تولیدات صنعتی" را تصویب و مطابق این قانون، وزارت صنعت مکلف گردید ظرف مهلت سه ماه از تاریخ تصویب قانون، برنامه و سیاست های مرتبط با ارتقاء کیفیت تولید خودرو، کاهش مصرف سوخت، اجرای استانداردهای 51 گانه  و تولید سه ماهه ی قبل و ارائه اسناد گشایش اعتبار قطعات مورد نیاز خودروهای فروخته شده تعیین و اجرایی گردد. بررسی‌ها حاکی است  همواره تعداد خودروهای پیش فروش شده درشرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا طی سال‌های 95 تا 97  از مجوزهای اخذ شده، در همان سال‌ها بیشتر بوده است به طوری کهشرکت سایپا مجوز پیش فروش 188.008 دستگاه داشته در حالیکه تعداد یک میلیون و 188  هزار 371 دستگاه خودرو پیش فروش نموده و همچنین ایران خودرو با داشتن مجوز پیش فروش 168.810 یک میلیون و 132 هزار و 692 دستگاه خودرو پیش فروش نموده است.

2-عدم رعایت ضوابط در پیش فروش ها

در پیش فروش های انجام شده توسط خودروسازان داخلی، ضوابط ثبت نام رعایت نگردیده به طوری که برخی موارد حدود 60 الی 80 درصد خریداران خودروهای مذکور، از کاربران نمایندگی های فروش ایران خودرو سازان بوده و در برخی از موارد احدی از کاربران نمایندگی ها موفق به ثبت‌نام 18 دستگاه با یک آی پی شده است.

همچنین طبق گزارش های واصله، پیش فروش خودروها توسط شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا در 6 ماهه دوم سال 97 بدون اعمال محدودیت کد ملی و امکان صلح بوده که موجب شد برخی از مشتریان به تعداد 231، 98، 52، 53 و 30 و ... دستگاه خودرو با موعد تحویل شهریورماه  اسفند 98 و سه ماهه اول سال 1399 ثبت نام نمایند. علاوه بر این تحویل خودروها در برخی از موارد بر اساس اولویت بندی زمان ثبت‌نام مشتریان نبوده به طوری که در تحویل خودروی پژو 2008 و خودرو ساندرو استپ وی به ترتیب تعداد 192 و 43 مشتری خارج از نوبت خودرو را تحویل گرفته اند.

3-پیش فروش سبدی خودروها توسط شرکت سایپا

طرح پیش فروش خودرو به صورت سبدی در دی ماه 97 توسط شرکت سایپا به عنوان مشارکت در تولید از طریق نمایندگی‌ها با موعد تحویل اواخر 97 و یک ماهه اول سال 98 اجرایی شده است. در این طرح 5398 دستگاه خودرو توسط نمایندگی‌های آن شرکت ثبت نام و تا تاریخ نهم اردیبهشت ماه 98 تعداد 895 دستگاه سراتو به آنان تحویل شده است.

همچنین بررسی‌ها مبین آن است تا بهمن ماه 97 شرکت سایپا ماهانه حدود 30 درصد از انواع خودروهای تحویلی خود را به فروش های سبدی نمایندگی های واقعی وابسته سرمایه‌گذاران با امکان صلح به شخص ثالث تخصیص داده که اقدامات صورت گرفته در تخصیص این حجم از محصولات به نمایندگی‌ها فاقد توجیه و مغایر با مصوبه 187 مورخ بیست و یکم خردادماه 93 شورای رقابت مبنی بر تحویل خودرو به مشتریان نهایی و مشتریانی که یک خودرو ثبت‌نام کرده‌اند بوده است.

4-عدم تحویل خودروهای پیش فروش شده در مواعد مصرح در قرارداد

عدم تحویل خودروهای پیش فروش شده در مواعد مقرر از سوی شرکت‌های خودروساز یکی از عمده تخلفات خودروسازان است تعداد شکایت با صلح به سازمان تعزیرات در این موضوع از 800 فقره شکایت در سال 96 به تعداد 6500 و فقرع در سال 97 افزایش یافته است. در اواسط سال 97 مقرر شد به مدت یکسال صدور مجوز پیش فروش خودرو از سوی معاونت امور صنایع خارج از ضوابط دستورالعمل ماده 5 آیین نامه قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان خودرو و پس از تصویب در کمیته خود  امکان‌پذیر گردد. در این راستا بر اساس تصمیمات اتخاذ شده در کمیته خودرو مجوز  پیش فروش 100 هزار دستگاه خودرو به هر یک از شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا اعطا گردید. این در حالی است که در زمان صدور مجوز مذکور هر یک از خودروسازان حداقل 40 هزار خودروی مازاد پیش فروش داشتند.

5- ایراد در قراردادهای پیش فروش خودروسازان با مشتریان

بررسی‌ها نشان می‌دهد مشتریان در خریدهای خود ملزم به انعقاد قراردادی می‌شود که مبلغ آن مشخص نبوده و در آینده صرفاً توسط طرف دوم قرارداد مشخص و پرداخت آن برای مصرف‌کننده الزام‌آور است .

در بررسی‌های صورت گرفته پیرامون پیش فروش های اینترنتی انواع محصولات سایپا، زمان ارسال دعوتنامه به جای زمان تحویل، در قراردادها درج شده بود که پس از اخطار اصلاح گردید.

یکی از مهمترین تخلفات مشاهده شده، مغایرت قیمت نهایی مندرج در سند خودرو با وجود اخذ شده، از خریداران می باشد که در روند بررسی مشخص شد که سرمایه‌گذاران ثابتی وجود دارند که با مراجعه به نمایندگی‌های فروش اقدام به خرید خودرو به صورت عمده می نمایند و در شرکت‌های مذکور با همکاری با واسطه گران امکان انتقال سند به خریدار دوم به صورت سند دست اول را فراهم می‌آورد.

در فروشگاه های سبد نیز نمایندگان و سرمایه‌گذاران، خودروها را با قیمت کارخانه دریافت و به قیمت بازار به سایر اشخاص از طریق صلح واگذار می کند. اقدام صورت گرفته در تخصیص این حجم از محصولات به نمایندگی‌ها فاقد توجیه و مغایر با مصوبه شورای رقابت مبنی بر تحویل خودروی مشتری نهایی می باشد.

سایر ایرادات  در رابطه حقوقی قراردادهای پیش فروش خودرو به شرح زیر است:

یک ابهام و عدم شفافیت در تنظیم قراردادها

مجهول بودن عین معامله در فروش خودرو به شیوه سبدی

احتساب سود پیش‌پرداخت بر اساس تعرفه‌های "سپرده گذاری بانکی" به عوض" سود مشارکت در ساخت "

عدم ایفای تعهدات شرکت‌ها از جمله عدم نصب یا نصب ناقص لوازم مورد تعهد

ضعف و وجود خلاءهای قانونی الزام آور برای شرکت‌های خودروساز به انجام تعهدات به خصوص تاخیرهای مکرر در مواعد تحویل خودرو یا پرداخت خسارت در صورت نقص فنی خودرو در تعمیرگاه و نمایندگی

5-تامین قطعات

عضویت برخی از شرکت‌های قطعه‌ساز در هیئت مدیره شرکت‌های خودروسازی با علم به مصوبه 63 شورای رقابت مبنی بر عدم جواز حضور در هیئت مدیره

خرید قطعات خودرو از قطعه‌سازان انحصاری نظیر شرکت کروز و مشکلات ناشی از عدم تأمین قطعات توسط آنها شرکت مذکور با عدم تامین به موقع دو قطعه اصلی ECU  و DAB که بدون آنها خودرو تولید شده قادر به حرکت نمی باشد. اهرم لازم برای وصول مطالبات خود از خودروسازان را ایجاد نموده است.

در گزارش مورخ نهم نوزدهم آبان ماه 97 سازمان بازرسی کل کشور تصریح شده حدود 53798 دستگاه خودرو علی رغم تولید، به دلیل کسری یک یا دو قطعه در پارکینگ مستقر به مشتریان عرضه نشده اند.

پرداخت های تبعیض آمیز به برخی از قطعه‌سازان

استفاده از ماشین آلات قدیمی و غیر استاندارد در قطعه سازی و تولید قطعات بی‌کیفیت

خرید قطعات مشابه و دارای کیفیت یکسان با قیمت های مختلف

تعرفه نامناسب واردات قطعات خودرو که باعث ورود گسترده قطعات علی رغم توان تولید داخل شده است. 

در رابطه با سیاست گذاری غیر اصولی و هیجانی در صنعت خودرو و سرمایه‌گذاری نادرست، زیان آور و غیرکارشناسی توسط شرکت ایران خودرو و سایپا  می توانبه موارد زیر اشاره کرد:

تأسیس کارخانجات در استان‌ها بدون جلب نظر کارشناسی نظیر سال‌های ایران خودرو بابل و سایپای خمین

سرمایه‌گذاری کلان اقتصادی در بلاروس، سنگال و نزوئلا 

هزینه گزاف  بالغ بر 365 میلیارد تومان در طراحی غیرکارشناسی خودروها از جمله 206 405 سمند سورن دنا پلاس و رانا

خرید سهام بانک یا شرکت های لیزینگی توسط خودروسازان مانند خرید یک سوم سهام بانک پارسیان توسط ایران‌خودرو و سرمایه‌گذاری سایپا در لیزینگ رایان سایپا

6- بدهی و تعهدات مالی و زیان انباشته شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا

تسهیلات و تعهدات مالی معوق خودروسازان و تاثیر آن در قیمت تمام شده خودرو:

مطابق جوابیه 9 دی ماه 97 بانک مرکزی، تسهیلات و تعهدات شرکت ایران خودرو و سایر شرکت‌های ذینفع حدود 64 هزار میلیارد ریال و تعهد شرکت سایپا و شرکت‌های ذینفع حدود 77 هزار میلیارد ریال است. مجموعه تسهیلات و تعهدات کلیه شرکت‌های خودروسازی کشور جمعاً 291 هزار میلیارد ریال گزارش شده است.

-علاوه بر این فروش سبدی به نمایندگی‌ها و احتکار خودرو به وسیله برخی نمایندگی ها و نیز تعلل در فروش خودرو به وسیله خودروسازان به منظور بالا بردن قیمت خودرو

-برخی سیاستگذاری‌های وزارت صنعت در افزایش نرخ تعرفه و توقف ثبت سفارش های خودروهای وارداتی، که منجر به ورود نقدینگی بخش خودروهای داخلی و افزایش کاذب تقاضای خرید خودرو و قیمت آن در بازار شده است.

-صدور مجوز افزایش قیمت خودروهای داخلی تا میزان 9.6 درصد از سوی وزارت صنعت برای خودروهای بالای 450 میلیون ریال و 7 درصد برای خودروهای پایین تر از 450 میلیون ریال توسط شورای رقابت.

-افزایش بهای تمام شده خود را به دلیل زیان انباشته خودروسازان از سنوات گذشته تاکنون.

-کاهش تولید برخی از خودروهای داخلی و تعطیلی موقت برخی از خطوط تولیددر شرکت سایپا در ماه های ابتدایی سال 97 و عدم اخذ تضامین مناسب از شرکت های خودروساز خارجی در زمان انعقاد قرارداد همکاری مشترک 

-عدم هماهنگی سیاست های صنعت خودرو با چشم انداز برنامه 1404 و اقتصاد مقاومتی در صنعت خودروسازی

-بکارگیری نیروی مازاد غیرمتخصص و سفارشی در شرکت‌های ایران خودرو و سایپا

-تاثیر تصمیمات دولت و شرکت‌های اقماری وابسته به شرکت های خودروسازی در تعیین هیئت مدیره شرکت‌های ایران خودرو و سایپا

علاوه بر این آسیب‌ها چالش ها و مشکلات صنعت خودرو سازی داخلی به ویژه در شرکتهای ایران خودرو و سایپا نامناسب بودن کیفیت خودروهای تولید داخل و عدم رضایتمندی مصرف کنندگان از این موضوع، زیان‌ده بودن عمده شرکت های خودروسازی و پرداخت سود به سهامداران به منظور بالابردن ارزش بهای سهام به صورت صوری، انحصاری بودن تولید خودرو و حمایت دولت از خودروسازی داخلی و بالا نگه داشتن نرخ تعرفه گمرکی، بالا بودن هزینه های سربار تولید و عدم امکان رقابت با تولیدات شرکت‌های خارجی، افزایش مطالبات شرکت‌های زیرمجموعه خودروساز و احتساب مطالبات آنها در سفر در سرفصل افزایش سرمایه شرکت‌های مزبور، عدم توانمندی تامین کنندگان و قطعه‌سازان در طراحی و تولید قطعات و نیز عدم برخورداری مناسب از دانش فنی و تکنولوژی های روز در این حوزه وجود مشکلات ساختاری و مدیریت در شرکت های خودروسازی است.  

منبع: تسنیم