راهبرد اقدام؛ ضربت متقابل

به گزارش موج رسا; «محمد ایمانی» در یادداشت روزنامه «کیهان» نوشت:

دولت، دیروز در پایان مهلت دوماهه به اروپا اعلام کرد گام دوم کاهش تعهدات برجامی را در قالب غنی‌سازی بالای ۳.۶۷ درصد بر می‌دارد. گام اول، عبور از سقف ۳۰۰ کیلوگرمی غنی‌سازی بود. آقای عراقچی دیروز گفت «گام سوم را ترجیح می‌دهیم در پایان ۶۰ روز اعلام کنیم. ما نه تنها درباره گام سوم، بلکه درباره گام‌های بعدی هم بررسی و مطالعه کرده‌ایم». سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم گفت «فعلا نیاز به تامین سوخت راکتور تهران نداریم. امکان احیای راکتور بتن‌ریزی‌شده اراک نیز وجود دارد». اقدام عنوان شده اگرچه اقدامی لازم در مقابل عهدشکنی اروپاست، اما کافی و متناسب با رویکرد طرف مقابل نیست.

۱- دولت، دست‌کم یک سال است منتظر بازگشت اروپایی‌ها از مسیر پیمان‌شکنی است. رهبر انقلاب تیرماه ۹۷ در دیدار دولتمردان تاکید کردند «ما یک روز مشکل اقتصادی کشور را موکول کردیم به برجام، ... نتیجه این شد که وقتی آن بابا می‌خواهد از برجام خارج بشود، تا مدّتی که او می‌گوید خارج می‌شوم، ما همین‌طور دچار تلاطم در بازار خواهیم بود؛ ما شرطی شده‌ایم دیگر، مردم را ما شرطی کرده‌ایم. حالا هم بسته اروپایی؛ مردم را درباره‌ بسته‌ اروپایی شرطی نکنید... آنها البتّه دارند بدجنسی می‌کنند. من به آقای رئیس‌جمهور هم گفتم اینها همان نوامبری (آبان ۹۷) را که از اوّل گفتند، همان را دارند دنبال می‌کنند -که تا نوامبر ادامه بدهند- بعد که همه چیز تثبیت شد و تحریم‌ها جا افتاد، بعد یک چیزکی مثلاً بدهند یا ندهند. این، خباثت اینها است. در روزنامه خواندم ترامپ گفته که من می‌خواستم به ترزا مِی سفارش کنم راجع به سختگیری نسبت به ایران، او به من سفارش کرد درباره‌ سخت‌گیری راجع به ایران! اینها این [جور] هستند دیگر. آن وقت تلفن می‌زند به آقای دکتر روحانی و اظهار ارادت و اخلاص هم می‌کند».

۲- رهبر انقلاب همچنین فروردین ۹۸ در حرم مطهر رضوی (ع) بر اساس واقعیت‌ها تصریح کردند «نمی‌توانیم به غربی‌ها هیچ امیدی داشته باشیم. در همین قضیّه‌ برجام، وظیفه‌ اروپایی‌ها چه بود؟... این بود که می‌ایستادند در مقابل آمریکا، می‌گفتند ما به تعهّد خودمان پایبندیم؛ تعهّد آنها این بود که تحریم‌ها به طور کلّی برداشته بشود؛ با بهانه‌های مختلف علاوه ‌بر اینکه در مقابل آمریکا نَایستادند، خودشان هم در عین اینکه مدام به ما تأکید کردند و می‌کنند که «نبادا از برجام خارج بشوید»، عملاً از برجام خارج شده‌اند؛ یعنی حتّی تحریم‌های جدیدی را علیه ایران به وجود آورده‌اند. این رفتار اروپایی‌ها است؛ از اینها می‌شود توقّع داشت؟ این کانال مالی‌ هم که اخیراً مدام گفته می‌شود، به شوخی شبیه‌تر است؛ البتّه شوخی تلخی است. در آخرین مسئله، باز اروپایی‌ها مثل گذشته از پشت خنجر زدند، به ما خیانت کردند. از اینها توقّع نمی‌شود داشت؛ هیچ توقّعی نمی‌شود داشت».

۳- تعهدات ما در برجام آن قدر متنوع است که اگر بنا باشد هر دو ماه یک بار، تنها یکی از آنها را کاهش دهیم، احتمالا اروپا دو سال دیگر برای عهدشکنی زمان خواهد داشت؛ البته برخی از این تعهدات برگشت‌پذیر هم نیست؛ نظیر خروج ۹۷۰۰ کیلو اورانیوم غنی‌شده از کشور:

- بتن‌ریزی و تغییر کاربری راکتور آب سنگین اراک.

- راکتور بازطراحی شده، پلوتونیوم تولید نخواهد کرد.

- فروش آب سنگین مازاد نیاز در بازارهای جهانی آماده.

- کاهش ذخیره اورانیوم غنی شده، از ۱۰ هزار کیلو به ۳۰۰ کیلوگرم و فروش مازاد آن. ایران مجاز است اورانیوم را تنها ۳/۶۷ درصد غنی‌سازی کند.

- توقف غنی‌سازی ۲۰ درصد.

- توقف فعالیت غنی‌سازی در فردو و منحصر کردن آن به سایت نطنز.

- برچیدن و کاهش سانتریفیوژها از ۱۹ هزار به ۶۰۱۴ دستگاه. فقط ۵۰۶۰ سانتریفیوژ، مجاز به غنی‌سازی است.

- ممنوعیت فعالیت سانتریفیوژهای پیشرفته آی آر ۶ و آی آر ۸ و محدود کردن فعالیت به سانتریفیوژهای IR-۱.

- ممنوعیت ۱۵ ساله ساخت تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم و آب سنگین.

- اجرای پروتکل الحاقی و بازرسی ویژه، فراتر از استانداردهای آژانس و معاهده NPT.

۴- دقت کنیم که اروپا، دو سیاست متناقض «اعلامی» و «اِعمالی» را در پیش گرفته است. ادعای آنها، حفظ برجام است و عمل آنها، نقض کامل تعهدات بلکه عمل معکوس آن. یک مسئله این است که دولت و وزارت خارجه ما نه بر اساس رفتار ضد برجامی اروپایی‌ها بلکه مطابق با وعده آنها رفتار کنند؛ حال آنکه اروپا یک سال است عملا از برجام خارج شده است. نام معطلی و تاخیر فاز در واکنش را نمی‌توان به خاطر تلقین فریبکارانه اروپایی‌ها، «صبر راهبردی» گذاشت. چرا باید ایران صبر و تعلل پیشه کند، در حالی که اروپا نمی‌خواهد پای برجام بماند!؟ تحرکات اروپا در چند مقطع طی ۱۴ ماه گذشته، معطل کردن و مهار ایران به جای انجام تعهدات بوده است. آنها در همین چند هفته اخیر کوشیدند با تحریف و فریب و تهدید، ما را از تلافی بازدارند و ضرب اقدام متقابل ایران را بگیرند.

آخرین بار، بسته توخالی اینستکس را جای تعهد خود برای خرید نفت و لغو تحریم‌های مالی و بانکی گذاشتند و همزمان، انگلیس اقدام به توقیف نفتکش حامل نفت ایران کرد. وزیر خارجه آلمان هم در سفر به تهران مدعی شد اگر درخت برجام میوه نداده، از سایه آن استفاده کنید!

۵- دفتر ماکرون پریشب، پس از گفت‌وگوی تلفنی او با آقای روحانی ادعا کرد «دو طرف درباره ایجاد شرایط از سرگیری مذاکرات هسته‌ای تا پانزدهم جولای (۲۴ تیر) توافق کرده‌اند». چه مذاکره‌ای؟ مگر موضوع مبهم و تعهد توافق نشده‌ای وجود دارد!؟ قطعا از سرگیری مذاکرات در حالی که جنازه توافق برآمده از دو سال مذاکره، زیر پای اروپا و آمریکاست، به تعبیر آقای روحانی دیوانگی است. قطعا مذاکره مجدد اتفاق نخواهد افتاد. اما اثر این فضاسازی حریف چیست؟ گرفتن ضرب اقدام متقابل ایران. بعد از ۱۴ ماه مهلت، آیا تردیدی وجود دارد که اروپا عملا از برجام خارج شده و نمی‌خواهد به مسئولیت خود عمل کند؟ با وجود قطعیت عهدشکنی اروپا، کاهش تدریجی تعهدات از سوی دولت ما آن هم به فاصله هر دو ماه یک بار، اقدامی ناکافی است که می‌تواند اثر بازدارنده «اقدام متقابل» را مهار کند. اقدامات دولت در این طرف، نباید به شکل دست‌انداز در مقابل قدرت بازدارندگی عمل کند؛ نظیر مذاکره‌ای که همین دو هفته قبل در وین درباره اینستکس توخالی انجام شد. چگونه وزیر خارجه و معاون او، اینستکس را مثبت و دارای ارزش راهبردی خواندند، در حالی که به تعبیر آقای روحانی «اینستکس توخالی به هیچ دردی نمی‌خورد» و به تعبیر خود آقای ظریف، «اروپا هیچ کدام از یازده تعهد خود را در برجام انجام نداده است.»!؟

۶- یک گفت‌وگوی تلفنی واجد کدام اهمیت است که آقای عراقچی می‌گوید «تماس آقای روحانی و ماکرون سازنده بود. تمایل برای پیدا کردن راه‌حل، مشهود است و اراده آن وجود دارد. دور جدید گفت‌وگوها برای رسیدن به راه‌حل منطقی آغاز شده است.»؟ ما اکنون در دی‌ماه ۹۴ که اجرای تعهدات غرب آغاز شد یا حتی اردیبهشت ۹۷ که آمریکا از توافق خارج شد، قرار نداریم. بلکه کوهی از تجربه تلخ و ‌اشباع‌شده را درباره اروپا پشت سر گذاشته‌ایم و ضرورت دارد رویکرد ما نیز طبق همین تجربه تغییر کند. برجام، تعهد متقابل بود اما در عمل مسخ شد و به تعهد یکطرفه تغییر ماهیت داد. واقعا تعهد بانکی اروپایی‌ها، اینستکس بود که معاون وزیر خارجه می‌گوید «فعلا اروپایی‌ها فقط در حوزه بانکی توانسته‌اند اقدامی عملیاتی انجام دهند که حاصل آن اینستکس است»؟ خطای راهبردی دولت که غرب را تا همین اواخر دچار سوءمحاسبه کرد، این بود که پای حداقل‌ها و خطوط قرمز خود نایستاد و جز حفظ برجام به هر قیمت، به خط قرمز دیگری اهمیت نداد، ولو ضرورت برداشتن تحریم‌ها. بنابراین در حالی که طبق برجام باید ما و اروپا از آمریکا به خاطر نقض برجام (ضمیمه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت) شکایت می‌کردیم، آمریکا پرونده ایران را به شورای امنیت می‌برد و موضوع نشست آژانس می‌کند؛ نمایندگی دائم ما در وین هم در توییتر، اقدام آمریکا را «طنز تلخ» می‌خواند.

۷- در آن سو، در حالی که توقیف نفتکش قبل از برجام سابقه نداشته، راهزنان دریایی انگلیس، نفتکش حامل نفت ایران را در تنگه بین‌المللی جبل الطارق متوقف می‌کنند. بهانه، تحریم‌های ضد سوری اتحادیه اروپاست و حال آنکه انگلیس از اتحادیه خارج شده است. این اقدام، نقض صریح برجام است. آنها در حالی که از ایران می‌خواستند در برجام بماند، از همه طرف به برجام شلیک می‌کنند. سه دولت اروپایی متعهد شده بودند ضمن مقابله با تحریم بانکی و مالی، از ایران نفت بخرند. اما نه تنها چنین نکردند، بلکه انگلیس حتی علیه فروش نفت ایران کارشکنی می‌کند. نکته قابل تامل اینکه پیش از برجام، روزانه بین ۱/۲ میلیون تا ۱/۵ میلیون بشکه نفت می‌فروختیم و قیمت به خاطر شرایط ملتهب بازار، تا ۱۰۰ دلار هم صعود کرد اما اکنون همین صادرات و قیمت آن به خاطر کارشکنی و عملیات تاخیری اروپا، دچار کاهش قابل توجه شده است.

۸- در این شرایط، چرا باید با تاخیر و تدریج و گرفتن ضرب اقدامات تلافی‌جویانه، هزینه حریف در ارتکاب خیانت را پایین بیاوریم؟ چرا با شوک دادن، رفتار خصمانه را برای طرف مقابل، پرهزینه و غیر قابل تحمل نکنیم؟ اقدام قاطع و بازدارنده اولا باید شامل توقف همه تعهدات ما در مقابل نقض عهد کامل آنها باشد. ثانیا، راهبرد اقدام و زدن ضربات نامتقارن اما دردناک توسعه پیدا کند. راهبرد خروج یا تعلیق کامل تعهدات در مقابل خروج طرف مقابل، تنگه در برابر تنگه، نفتکش در برابر نفتکش، و ضربه در برابر ضربه باید تبدیل به سرلوحه رفتار ملی در دوره جدید شود. باور کنیم تحریم فقط با مقاومت، عدم اعتماد به دشمن و تحمیل هزینه شکسته می‌شود. ما نباید ۱۴ ماه معطل اروپا می‌ماندیم، در حالی که آقای روحانی ۱۶ سال قبل، چوب اعتماد به اروپا را خورد. آن زمان هم اروپایی‌ها به بهانه اعتمادسازی، خواستار دست نگه داشتن و تعلیق موقت شش‌ماهه شدند اما پس از چند بار تمدید که ما را دو سال معطل گذاشت، گفتند بهترین تضمین، تعلیق دائمی است!