مومیایی های نمکی، جاذبه عمارت کلاه فرنگی زنجان/ راز سر به مهر 2300 ساله مردان نمکی در عمارت ذوالفقاری زنجان نهفته است

به گزارش موج رسا; از دور هم میشود عمارت زيباي ذوالفقاري يا همان عمارت کلاه فرنگی را در زنجان شهر دید. کلاهی زیبا که لمبه کوبی و کاشی کاری به سبک قاجار با طرح نیلوفرآبی بی همتایش کرده است.

عمارت ذوالفقاري را  سردار اسعد ذوالفقاری در اواخر دوران قاجار در محله اي قديمي موسوم به "دالان آلتی"در ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع زنجان ساخت كه هم اكنون موزه "باستان شناسي و مردان نمكي" نام گرفته است.

اين عمارت كه با تقليدي از بناهاي گوتيك اروپا ساخته شده است را سردار اسعد ذوالفقاري براي پسرش به ارث گذاشت و پس از او محمود خان ذوالفقاري ساکن و صاحبخانه شد. محمود خان که در زمان قضیه آذربایجان و فرقه دموکرات، به مقابله با دموکرات‌ها پرداخته بود از محمدرضا شاه پهلوی درجه سرهنگی دریافت کرد و حالا قديمي هاي شهر،عمارت را  به نام خانه محمود خان میشناسند.

*موزه باستان شناسي زنجان

قدم زدن در عمارت بزرگ ذوالفقاري به گشتي در تاريخ مي ماند كه در آن در بنايي قاجاريه مي توانيد آثاري از پيش  از تاريخ، آثاري از عصر آهن و دوران اشكاني و آثار دوره اسلامي و مربوط به ايلخانان مغول را ببينيد و نهايتا به موزه بزرگ مردان نمكي وارد شويد.

اين موزه شامل سه بخش است، بخش پيش از تاريخ، بخش تاريخي و بخش اسلامي است.

*بخش پیش از تاریخی

در این بخش اشیاء دوره پیش از تاریخ مکشوفه از استان زنجان از محوطه های "تپه نور" سلطانیه مربوط به هزاره پنجم ق.م و "تپه خالصه" خرمدره مربوط به هزاره ششم ق.م و "سها چای تپه" مربوط به هزاره چهارم ق.م نگهداری می شوند. این اشیا شامل انواع کاسه های سفالین ساده و منقوش، انواع ابزار سنگی بنام میکرولیت و ابزاراستخوانی و پیکرک های حیوانی است .

*بخش تاریخی

 در این بخش انواع ظروف سفالین عصر آهن مکشوفه از زنجان شامل انواع سفال‌های خاکستری و نخودی، ظروف سفالین لعابدار دوره اشکانی، انواع خمره های ذخیره آرد، انواع ابزار جنگی از جنس مفرغ شامل سرگرز و پیکان ، سرپیکان و شمشیر های ساده و منقوش است.

*بخش اسلامی

 در این بخش انواع اشیاء دوره اسلامی شامل پی سوزهای ساده و لعابدار دوره ایلخانی، کتب خطی با موضوع مذهبی و ستاره شناسی، کاشی های ستاره ای و زرین فام مکشوفه از گنبد سلطانیه ، سکه های دوره های مختلف تاریخی نگهداری می شوند.

*مردان نمکی آماده بازدید گردشگران

یکی از جاذبه های بی بدیل و بکر زنجان وجود مومیایی های نمکی در موزه عمارت تاریخی ذوالفقاری است که در دنیا بی همتاست.

در سال 1372 در پی جریان استخراج نمک از معدن نمک چهرآباد زنجان جسدی کشف شد که پس از تحقیقات و بررسی های صورت گرفته و بر اساس سالیابی آزمایشات کربن 14 فهمیدند معدن کاری از دوره ساسانی است. در سال 1383 جسد مرد نمکی شماره دو در این معدن کشف شد.

 این جسد متعلق به مردی میانسال با میانگین قد حدود 180 سانتی متر بوده که در جریان ریزش دیواره‌ها و سقف تونل کشته شده است. مرد نمکی شماره سه نیز در همان سال از معدن نمک چهرآباد زنجان به دست آمد.  

مرد نمکی شماره چهار سالم‌ترین و کامل‌ترین مومیایی مکشوفه از معدن نمک چهر آباد زنجان است . این جسد علیرغم آسیب دیدگی به هنگام مرگ تقریبا بیشتر قسمت‌های بدن، سالم باقی مانده است که شامل مجموعه استخوان‌ها و بافت نرم وی است که بر اثر از دست دادن آب بدن کاملا خشک شده است.

 براساس تحقیقات انجام گرفته مشخص شد مرد نمکی شماره چهار پسر جوانی است با موهای کوتاه خرمایی رنگ و گوشواره هایی از جنس نقره، که به هنگام مرگ 175 سانتی قد و 16 ساله بوده است. به همراه این جوان مومیایی شده اشیای جالب توجهی مانند چاقوی فلزی با دسته استخوانی که در غلافی چرمی به کمربند پارچه ای او بسته شده است. همچنین طناب‌های گیاهی، یک مهره کوچک با لعاب آبی، یک پی سوز سالم دود زده، 11 تکه سفال از دیگر اشایای همراه مرد نمکی شماره چهار است. مرد نمکی شماره چهار متعلق به دوره هخامنشیان با 2380 سال قدمت است.

از ویژگی های بسیار مهم این مومیایی طبیعی، لباس کامل است که برتن او دیده می­شود. این لباس از بالا پوشی بلند، یک شلوار و کفش چرمی تشکیل شده است.

پس از کشف مرد نمکی شماره 5 و طی چند فصل کاوش های باستان شناسی توسط باستان شناسان ایرانی و باستان شناسانی از دانشگاه بوخوم آلمان مشخص شد که همه مومیایی‌های مکشوفه از معدن نمک چهرآباد زنجان کارگران و معدن کارانی بودند که در نتیجه ریزش معدن و فرو ریختن دیواره‌ها ، سقف و تونل‌ها کشته و مدفون شده‌اند.

همچنین طبق کاوش های انجام یافته مشخص شد که معدن از حدود نیمه هزاره اول شناسایی شده است. براساس آزمایشات سالیابی کربن 14 مشخص شد که مرد نمکی 3، 4، 5، مربوط به دوره هخامنشی با قدمت حدود 2300 سال و مرد نمکی 1، 2، مربوط به دوره ساسانی، با قدمت حدود 1500 تا 1700 سال قبل است. بنابراین با توجه به شواهد و مدارک موجود، ریزش تونل‌های معدن چهر آباد، دست کم دوبار رخ داده است.

 نخستین بار در حدود 2300 سال پیش و به هنگام فعالیت معدن کاران بخش بزرگی از تونل‌های معدن ریزش و در آن مردان نمکی 3، 4، 5 کشته شده‌اند و سپس با گذشت چندین قرن  دوباره حادثه‌ای دیگر در معدن نمک رخ داده و در نتیجه آن مردان نمکی 1و2 نیز کشته و مدفون شده‌اند.

در حال حاضر به استثنای مومیایی نمکی شماره 1 که در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود، بقیه اجساد و اشیای بدست آمده از معدن چهرآباد در موزه ذوالفقاری زنجان در شرایط مطلوب، تحت نظارت کارشناسان مربوط نگهداری می شوند.//ن